nonnulli ex Collegis noftris, viri præftantiffimi: qui cùm vitam, mores, ftudia fua ita omnibus approbent, ut fingulis exemplo, Academiæ univerfæ ornamento fint: tamen in epiftolâ Renati Cartefii ad Dinetum, conviciis & contumeliis indignum in modum profciffi funt. Ac licet non timuerint, ne per prædictam epiftolam exiftimatio fua apud viros bonos, & rerum Academiæ noftræ gnaros, periclitaretur; quia tamen animadverterunt, quendam heterodoxum nuper calumnias nonnullas ex eâ epistolâ in libellum fuum tranftuliffe; ne idem imperiti alii facerent, neve malè creduli fide historicâ niti putarent, quæ mendaciis & calumniis oppleta funt: teftimonio Academico innocentiam fuam tutandam fibi exiftimarunt. Nos itaque, æquiffimæ eorum poftulationi deferentes, teftamur, falfum effe quod autor epiftolæ fcribit (page 175), quofdam ex collegis, Medicum fibi præferri advertentes, manifeftè eidem invidiffe, ac perfæpè à Magiftratu contendiffe, ut nova docendi ratio prohiberetur. Præterquam enim quòd invidiæ caufa nulla effet, etiam primæ apud Magiftratum in poftulando partes non illorum fuerunt, fed aliorum, qui communi Academiæ periculo movebantur: quippe cùm res ipfa clamaret, non poffe non veterem philofophandi rationem magno cum Academiæ detrimento mutari. Ac ne hi quidem perfæpè, fed femel duntaxat à Magiftratu id poftularunt: non fuopte arbitrio, fed ex confilio & delegatione Senatûs Academici. Tantùm autem à veritate abhorret, aut laboraffe eos, qui invidiffe dicuntur, per totum triennium, ut Medico nova Philosophia | interdiceretur; aut novam provinciam, quafi pro præmio benè navatæ operæ, à Magiftratu Medico datam: ut intra triennium, profeffionem problematicam, commendatione præcipua ejus Theologi cujus latus calumniâ petit, obtinuerit: nec ante mota ei 'controverfia fit, quàm difputatio ejus de circulatione fanguinis emanaffet. Improba porrò divinatio est, quâ autor epiftolæ (pag. 179) supplofiones fcholafticæ juventutis Collegis, nefcimus quibus, impingere velle videtur; neque enim ulla hactenus, in quavis facultate, difputatio paulò fervidior fuit, in quâ non immodeftiam difputantium auditores ftrepitù & fupplofione pedum caftigaverint. Quòd autem unâ disputatione præter morem Præfes ipfe explodi visus sit, cùm aliàs folis opponentibus, aut defendentibus, ea procella metuatur, id pravè factum fatemur; quin etiam dolori nobis eft, judicandi fibi partes fumere eos, qui difcendi gratiâ convenere ; fed neque in poteftate noftrâ fuit, id malum à Præfide avertere, neque dolo cujufquam noftrum, aut confilio, factum eft. Illa præterea manifesta calumnia eft, quâ autor epiftolæ (pag. 187) decretum Senatûs Academici, de retinendâ in docendo vetere Philofophiâ, foli Rectori attribuere conatur; dum alios quidem diffentientes numero fuffragiorum vidos fcribit, alios autem, viros pacificos, Redori fuo, quem mordacem noviffent, contradicere noluiffe fingit. Nam & omnes confenfiffe in decretum, libellus Ampliffimo Senatui Vrbano exhibitus, & ab univerfis fubfcriptus, abundè arguit; & falfum eft, quenquam noftrâm mordacitate viri mitiffimi coactum, ut aliter diceret, aliter fentiret. Unus duntaxat ex Collegis fuit, qui non decreto contradixit, fed actis potius Academiæ infcribendum, quàm typis evulgandum cenfuit. Adhæc potentiam Theologi, quam dictâ epiftolâ (pag. 177 & 185) invidiofè exaggerat, nullam agnofcimus, in eo collegio, in quo libertas cenfendi & diffentiendi omnibus æqua: nifi fortè, pro magnis in Academiam & Ecclefiam meritis, aliqua exiftimatio atque autoritas potentia est. Eundem præterea Theologum, cùm Rectoris munere fungeretur, ipfiufque officii effet, videre ne quid Academia detrimenti caperet, & convocaffe Senatum, & retuliffe fatemur; in fuo dolore & accusatorem & judicem fuiffe, id verò pernegamus: quippe qui palam ediceret, fuas injurias fibi curæ fore, ad Senatum non nifi publicam totius Academiæ caufam fe referre. Poftremò, quòd autor epiftolæ Theologum prædictum turbulentum & feditiofum Recorem vocat (pag. 188 et 211), in eo infigniter injuriam ei fieri conquerimur. Adeò enim ille nihil turbulenter, nihil feditiofè geffit, toto anno quo Rectoris munere defunctus est, ut è contrario ipfius præcipuè vigilantiæ atque dexteritati imputemus, fopitis turbis, quietem priftinam Academiæ poftliminiò reftitutam effe. Quæ omnia, uti planiùs atque apertiùs intelligantur, Narrationem historicam earum rerum, quæ apud nos geftæ funt, exhibemus lectorem rogantes, ut, autoris epiftolæ diffimilis, publico potius Academiæ teftimonio fidem habere, quàm occultis fufurronum mendaciis aures præbere velit. Dab. Trajecti ad Rhenum, Kal. Mart. Anno CIƆ IƆC XLIII. (Ces deux pièces sont suivies, dans l'opuscule mentionné ci-avant, de la Narratio hiftorica, qui en occupe la plus grande partie.) COPIA TRANSLATI EXTRACTI EX ACTIS SYNEDRII ULTRAJECTI. A Domino Præfide prolata funt quædam a&a, quæ Reverendum fpe&arent Synedrium, quæ de verbo ad verbum fic sonant : Quòd, quandoquidem D. Voetius variis calumniis, injuriis aut diffamationibus gravatur, idque per publica fcripta fub nomine Renati des Cartes edita, opus effe exiftumavit, ut prædi&um Rev. Synedrium teftimonium det, quoad conciones, vitam & converfationem D. Voetii, & an non ille fit magnus veræ reformata Religionis propugnator adverfus omnem idololatriam, fuperftitionem, fe&as, & opiniones, veritati Verbi Divini repugnantes, idque fecundum exigentiam fui muneris. Quibus actis ledis, & eorum contento perpenfo, tale quid flatuit fuper iis Rev. Synedrium, & ad Ampliffimos Dominos tale fcriptum mifit decretum 7 Aug. 1643: Petentibus Ampliff. Dominis Urbis Ultraj. Senatoribus, ut fecundùm veritatem Domino Profeffori Gisberto Voetio daretur teftimonium fuper ejus munere, vitâ, geftis & converfatione: Rev. Synedrium Ecclefiæ Reformatæ Ultrajedi nullas invenit rationes, cur non tali petitioni omni modo annueret, præfertim cùm veritati dare teftimonium quis obftringatur, imprimis fi ad hoc fit rogatus. Teftamur itaque, certificamus & declaramus, fecundùm finceram veritatem, coram omnibus & fingulis quibus hæc exhibebuntur, prædi&um D. Gisbertum Voetium, Euangelii miniftrum Ultraje&i, purum & fanum effe in doctrinâ, quæ eft | fecundùm pietatem, apprimè vigilantem in ecclefiafticâ fuâ fun&ione, indies ædificantibus concionibus magnos & speratos proferentem fru&us, fic ut Ecclefiæ Dei & nobis omnibus fit fummè gratus, feipfum indies oftendendo magnum & clarum veræ & reformatæ religionis Chriftianæ antecefforem, & zelotem, omnis idololatriæ, fuperftitionis, fectarum, & opinionum Verbo Dei repugnantium, adversarium; adeoque femetipfum, fecundùm fuæ vocationis exigentiam, fidelem gerendo, idque ex voto proborum. Quod verò ejufdem spectat vitam, gefta & conversationem, talem fefe inter nos geffit, & etiam gerit, ut nihil aliud teftari noverimus, nifi quòd honeftus, virtute præditus, probus fit, & femetipfum oftenderit in converfatione modeftum & pacis amantem, tam inter Collegas, quàm apud Ecclefiam univerfam: fic ut omnes nos & finguli ex corde optemus, etiam à Deo petamus, ut liceat nobis in Ecclefiá Ultraje&inâ ejus minifterio frui diutiùs, ad Dei gloriam & Ecclefiæ ædificationem. Adum Ultraj. in Synedrio Ecclefiaftico, Inferiùs erat pofitum : Decreto & mandato Synedrii Ecclefiaftici Ecclefiæ Chrifti Ultraje&i. Et erat fubfcriptum : ANDREAS SUAVE, Ecclefiæ Trajedinæ Paftor. Sequitur Extractum decreti Nobil. atque Ampliff. Senatûs Urbis Trajectinæ, pro curiâ publicarum Ultrajecti, post campaña pulfum, 13 Sept. 1643 »: (Ce qui suit est la traduction latine de la pièce dont nous avons donné le texte flamand, t. IV, p. 20-23, et une traduction française, t. IV, p. 650-652.) Cùm placuiffet Urbis Ultrajedina Senatui, Illuftrem Scholam in hac urbe fundare, eamque poftmodum in Academiam erigere, ut, quantum in fe effet, eandem celebrem redderet: habitá informatione fuper cujufque generis viris eruditis, & dignissimis, fepofito affe&u, tales ad Professionem vocandos curarunt, qui eruditione, pietate ac vitæ honeftate eminerent; & confilio deliberato ac magnâ cum circumfpecione tales invenerunt, etiam elegerunt, qui omnes (excepto quòd quidam, in negotio Renati des Cartes Domini de Perron, ejufque Philofophiâ, ulteriùs fit progressus, quàm quidem optassemus) suâ eruditione, pietate, & diligentiâ, Academiæ fupra modum utiles fuerunt, & etiamnum funt, idque non fine plenariâ fatisfa&ione Magiftratûs, omniumque proborum; inter quos D. Gisbertus Voetius, SS. Theologiæ Do&or & | Profeffor, nec non Ecclefiæ paftor, non eft inter poftremos numerandus, utpote in docendo folidus, in concionibus dogmaticus, fubtilis in disputationibus, deteftabundus ac expugnabundus Átheifmum, Libertinismum & opiniones quafque hæreticas S. Script. adversas, multos aberrantes ad veram religionem do&rinâ & exemplo vitæ piæ ducendo, fuperftitionem è pecoribus idiotarum eradicando: fic ut, in Theologiæ Professore & Do&ore, nihil ampliùs optari aut defiderari poffit. Et quemadmodum omnes iftæ dotes eum apud omnes probos piosque gratum & acceptum reddunt: ita eædem apud veritatis inimicos acerbum odium & invidiam excitant, quemadmodum multis partibus hoc apparuit, præfertim ex duabus epiftolis nomine prædi&i Cartefii in lucem emiffis, quarum una ad Jefuitam nomine Dinet eft missa, altera infignita titulo: Epistola Renati des Cartes ad Celeberrimum virum &c. In quâ ille Cartefius prædi&um D. Voetium multorum fcelerum, impietatum ac vitiorum incufat, quòd fcil. concionibus abuteretur, ad mendacia, convitia fcurrilia, ftudium contentionum, feditionum, infamationum diverforum, & inordinatam potentium virorum reprehenfionem, contemnendo fuperiores poteftates, hypocrita, contumax, iracundus, imperium in collegas ufurpans, idemque affectans in omnes homines; quòd feditiofus fuerit Re&or Academiæ, & in Republicâ etiamnum fit, & quæ funt hujus generis alia, ideoque commonefaciens (fcil. Cartefius) urbis hujus re&ores, ut ad illa attenderent, & eum (fcil. Voetium) eo nomine punirent, quamvis & ipfe Cartes (sic) eofdem re&ores cenfurâ notet, feu taxet, quòd in ipsorum urbe divendi prohibuerint defenfionem Regii fuper Thefibus quibusdam, cùm tamen eam defenfionem modeftam & æquam esse, toti mundo innotuiffet. Quæ omnia poftquam innotuiffent Dominis Senatoribus, ipfi 13 Jun. novissimi (quamvis innocentia D. Voetii, fingulis, qui illum probè novissent, nota esset) publicatione poft campanæ pulsum facá, prænominato Cartefio infinuaverant, ei permissum fore, ut fe fiftat in hac urbe, intra spatium trium proximarum feptimanarum, gavifuro immunitate accedendi & recedendi, quo contenta duabus Epiftolis prænominatis ita confirmaret, ut ipse judicaret suæ intentioni hoc effe utile. Super quâ publicatione fæpè nominatus Cartefius fuâ Epiftolâ datá 6 Jul. fubfequente, ftyl. nov., ad prænominatos Dominos Senatores fcripferat (voir cette lettre, t. IV, p. 8-13), inter alia, quòd novissimè edita epiftola, cujus infcriptio erat: Epiftola Renati des Cartes ad Celeberrimum virum &c. taliter esset conscripta, ut probationes, quæ ad verificationes omnium eorum, quæ de ifto homine fcripfiffet, ubique additæ reperirentur, in quantum eædem cum ratione ab eo exigi poffint, & quòd ideo etiam multas iftius hominis actiones | in fpecie omiferit, fibi notas, ne ad earum probationem teftes producere teneretur; inter alia etiam, eâdem illâ epiftolâ, dicens, Senatum, fi ea infpiciat, quæ eò spe&antia scripfisset, animadverfurum, fe præter fui honoris juftam defenfionem potiffimum id EUVRES. III. 86 operam dediffe, ut commodo Reipubl. & Urbis prædicæ, ut & Academiæ exiftimationi utrimque confuleret. Quam Epistolam prædi&am cùm perlegiffent & examinaffent prænominati Domini Senatores, eandem ut & duas alteras in prænominatâ publicatione memoratas, præfati Senator(es) per fuos Commiffarios, aliofque extra ftudium partium conftitutos, ut id oportuit, vifitari & examinari curarunt, & ex eorum relatione intellexerunt, prænominatum Cartefium injuriâ conqueri, quòd à D. Voetio fupra modum fit læfus, cùm ne minimam quidem probationem eò adducat, verùm folummodò confequentias trahat ex falfis præfuppofitis, incertis conje&uris, & malis præfumptionibus nixus, ex quibus D. Voetio affingat, quòd fit autor, fautor, corredor, aut coartifex variorum libellorum, quibus toties prænominatus Cartefius fe injuriatum putat, & quòd præterea præfatis Senatoribus conftiterit omnia illa falfò conficta fuiffe, & veritati contraria. Adeo ut prænominatus Cartefius nullam omninò caufam habuerit, ut D. Voetii bonam famam ac exiftimationem fic enormiter læderet; verùm quòd hoc potiùs faperet genium Jefuitarum, quorum se discipulum fuisse, quofque in omni vita fe magni fecisse profitetur ; & quòd nullam aliam fuarum amarulentarum ac pessimarum diffamationum, ut & criminationum, probationem adducat, quàm ex famâ, & falfis relationibus hominum mendacissimorum, hoftium reipublicæ hujufce & Academiæ, ut & Religionis Reformatæ, Et quoniam de innocentiâ D. Voetii iterumque nominati fatis conftat prædido Senatui, etiam (quamvis non necessum fuerit) eadem innocentia teftimoniis tam quorundam privatorum, quàm plurimorum spectabilium collegiorum manifeftata eft : Senatus eapropter declarat prænominatas duas epiftolas effe fcripta diffamatoria, famofofque libellos, quibus non tantùm prænominati D. Voetii bona fama & exiftimatio enormiter læditur, verùm & Academiæ interesse, ut & Profefforum in fpecie bona fama & Urbis hujus regimen vilipenditur. Præcipit eapropter omnibus & fingulis, ne prædicas · Epiftolas, in quâcunque fuerit linguâ, intra hanc Urbem ejusve jurisdictionem, imprimere, inferre, divendere, diftribuere, directè aut indirectè, clam aut palam præfumant, idque fub pœnâ arbitriá, pro re natâ, fervato Domino Prætori hujus Urbis, contra prædi&um Cartefium, prædi&orum nomine, jure actionis. Et fubfcriptum erat : Accordat me præfente C. D. RIDDER. | Ad D. Samuelem Marefium me confero, qui cùm pleraque in Rev. » Parentem ex Cartefii fcriptis fit mutuatus, illo refutato, & fe refutatum » fentiet, fuaque in illis profcripta. Quia tamen in nonnullis ad acta Sena>> tûs Academici Groningani recurrit, hæc tantùm regeram: acta Gronin>> gana à pauciffimis Profefforibus, tribus aut quatuor, non ultra, cæteris >> refragantibus, malitiofè fabricata, quæ judicium vix appellare audet, fed teftimonium seu declarationem Schoockii indigitat, Rev. Parenti ut & |
