Page images
PDF
EPUB

De bufto Cartefianæ ferociæ, & nimiæ atque inauditæ in alienâ Academiâ, Republicâ, & Ecclefiâ curiofitatis. Addesque: Vos non putare arridere ufquequaque prudentioribus, ut peregrinus quis tenebrio, professione externá 5 Pontificius, & fenfu Scepticifmi fi non Atheismi candidatus, perpetuò proteftetur fe Theologica atque Ecclefiaftica non attingere, interim in unos Theologos, prætextu Philofophico, totam belli molem convertat, Medicis & Philofophis præteritis, res & facra Theologiæ & Politic 10 veftræ Ecclefiafticæ perreptet, atque Ecclefiarum & Academiarum perturbationem moliatur : unde aliquando níhil aliud quàm Reipublicæ concuffionem, & Optimatum ac Procerum quorundam collifionem expectandam nórunt illi, quibus eft genius incolarum Belgii notus. Quibus verbis 15 vestra Paralipomena ad præfationem conclufiftis.

20

Sed hæc omnia tam inepta funt, atque à ratione aliena, ut ne quidem apud bonos rufticos illius pagi, cujus olim Concionator fuifti, fidem effent inventura; nec proinde vereor ne tibi profint in tuâ urbe, quæ, fi ulla in Belgio, viris eruditis & perfpicacibus abundat. Nam primò, quamvis non effes author libri de Phil. Cart. (ut revera critici doctiores exiftimant folam ejus materiam à te fuiffe fuppeditatam; etfi ego,

15 Non à la ligne (1o édit.).

a. Avant de venir à Utrecht, Voet avait été pásteur dans sa ville natale, Heusden, 1611-1617, et auparavant à Vlijmen : « in vico Vlijmen extremo » Hollandiæ, & agro Sylvæducenfi contermino. » (A.-C. DUKER, Gisb. Voetius, Leiden, 1897, eerste deel, p. 137.) Plus tard Essenius, dans l'Oraison funèbre de Voet, parlera de même : Vlimenfes paffim omnes » fuperftitionibus & erroribus Pontificiis erant addictissimi; paucis excep»tis, qui conciones hujus fui paftoris audiebant aliquando, fed ifti valde » rudes.» (Cité ibid., p. 149, note 3.)

de ftylo ex conceptibus magis quàm ex verbis judicans, illum aperte tuum effe fupra fcripferim), fatis eft quòd pro te ac te confcio fit editus, ut non minori fis in culpâ, quàm fi folus eum fcripfiffes.

5

15

Deinde, cùm me nimiæ in alienâ Academia, Republicâ & Ecclefiâ, curiofitatis accufas, ob id unum quòd judicium fub nomine veftræ Academiæ contra me editum aufus fim examinare; teque ut ejus Authorem, fi non unicum, certe præcipuum (quod verum effe mani|festum eft, quia tunc Academiæ Rector, & in judicio 10 illo præfes fuifti), confiderarim, ac pauca quædam vitia tua descripferim, ne fides calumniis haberetur : quis non videt te Fimbriæ iniquitatem imitari? Vis enim tibi licuiffe me, in quem nihil unquam juris habuifti, publicis fcriptis infamare; ac ferocia me accusas, quòd istam infolentiam tuam fine obmurmuratione non tulerim. Et fane injuriam facis Academiæ, Reipublicæ, atque Ecclefiæ veftræ, quòd privata tua vitia earum partem, & quidem fecretiorem five fan&tiorem, de quâ nefas fit extraneo inquirere, esse velis. Hocque idem crimen curiofitatis Marefio aliquoties eodem jure exprobrasti, quòd nempe benedi&as tuas Thefes examinare aufus fuiffet: tu verò non eras in alienâ Republicâ nimis curiofus, cùm in iifdem illis thefibus Optimates Sylvæducenfes idololatriæ accufabas. Mirum effet profectò, fi dominis tuis poffes

4 Non à la ligne (1′′ édit.).

a. Jugement du 17 (ou 16) mars 1642. (Voir t. III, p. 551-553, et t. VII, p. 590-593.) Gisbert Voet fut recteur de l'Université d'Utrecht, du 16 mars 1641 au 16 mars 1642.

b. Ci-avant, p. 83, 1. 21, note b.

20

25

perfuadere, tantam effe debere in novâ veftrâ Academiâ Profefforis Theologiæ poteftatem, ut alios quofcunque, ad arbitrium & fine ratione, publicis judiciis condemnet; iisque, quos ita condemnavit, 5 mutire non liceat, quin ftatim rei fint nimiæ curiofitatis in alienâ Republicâ, dicanturque res & facra Theologiæ & Politiæ veftræ ecclefiafticæ perreptare, atque Ecclefiarum & Academiarum perturbationem moliri. Næ magno honore afficis Ecclefiam tuam, fi velis ejus res 10 & facra in calumniis tuis confiftere, adeò ut nemo de illis queri aufit, quin hoc ipfo Ecclefiarum veftrarum perturbationem moliatur.

Non etiam tibi proderit, quòd me peregrinum &|Pontificium voces. Nec opus eft ut dicam talia effe fœdera 15 Regis mei cum Dominis harum regionum, ut quamvis hodie primùm huc appuliffem, æquo tamen jure cum indigenis frui deberem ; atque me à tam multis annis hîc versari, & omnibus honeftioribus effe tam notum, ut quamvis ab hoftium partibus veniffem, non 20 ampliùs pro peregrino effem habendus. Nec opus etiam est, ut provocem ad libertatem religionis, in hac Republicâ nobis conceffam. Sed tantùm affirmo tam fcelerata mendacia, tam fcurrilia convitia, tam atroces calumnias in veftro libro contineri, ut nequidem hoftis in hoftem, vel Chriftianus in infidelem, iis uti poffit, quin fe improbum fceleratumque effe declaret. Addo me tantam urbanitatem in hac gente femper effe expertum, tam amice ab omnibus quibufcum verfatus fum receptum fuiffe, ac tam benignos & officiofos alios omnes agnoviffe, tamque remotos

25

30

[blocks in formation]

ab iftâ veftrâ rufticâ & importunâ libertate quoflibet quamvis ignotos & innocuos laceffendi, ut non dubitem quin vos, conterraneos fuos, longe magis quàm ullos peregrinos aversentur.

Denique genius incolarum Belgii fic mihi eft notus, ut putem eos qui cæteris præfunt, fæpe quidem in hoc Deum Opt. Max. imitari, quòd fatis tarde ac cunЯanter pœnas à nocentibus exigant; fed tamen, cùm improborum audacia eò ufque proceffit, ut eam judicent effe coërcendam, eofdem nullâ gratiâ corrumpi, ac nullis verbis inanibus falli poffe. Ac qui Profeffionis & Religionis tuæ honori peffime confuluifti, libros charitate & rationibus vacuos folifque calumniis refertos evulgando, cave ne judicent se ipfos non fatis bene illi poffe confulere, nifi in te animadvertant. Vale.

4 Non à la ligne (1" édit.).

[ocr errors][merged small][merged small]

ÉCLAIRCISSEMENTS

[ocr errors]

I

Parmi les lettres de Regius, ou plutôt les extraits dont Baillet donne la traduction, nous en avons omis une (la 25°), qui renferme un passage intéressant au sujet de l'affaire de Bois-le-Duc (voir ci-avant, p. 64-107). Voici tout l'alinéa, où il se trouve mentionné :

« Le libelle diffamatoire du prétendu Miniftre de Bofleduc contre le livre » de Defmarets, n'étoit que l'avant-coureur d'un juste volume que Voetius > entreprit à la hâte, pour fronder la confrairie de Nôtre-Dame de Bosle» duc. Les Magiftrats de cette ville en eurent avis ; & s'étant affemblés pour délibérer des moyens de réprimer l'infolence de ce brouillon, ils en écrivirent en corps aux Etats de la province d'Utrecht & aux Magiftrats de la ville. Voetius fe vanta même depuis (en marge: Pag. 421 de confrat. Marian.), qu'ils lui firent l'honneur de lui écrire en particu» lier, pour lui faire tomber la plume des mains; mais que ce fut en vain. Car, encore que le Magiftrat d'Utrecht eût arrêté l'impreffion de ce nouveau livre (en marge: Lettr. 25 Mf. de Reg.), & qu'il eût défendu à Voetius de la continuer, pour fatisfaire aux ordres des Etats de la province, il ne laiffa point d'agir fecrétement (en marge: Argum. Ep. ad celeb. Voet.) pendant les mois de Novembre & de Décembre, s'étant contenté de changer l'Imprimeur & la forme du livre, qui d'un VIII devint un XII: afin qu'il pût le faire voir au Synode Gallo-Belgique qui devoit s'affembler à la Haye en 1643 (en marge: Tom. 2 des lettr. de » Defc. pag. 541. Lettr. 25 Mf. de Reg.) ; & que, fe relevant de l'obeïffance qu'il devoit aux Magiftrats laïcs par l'autorité eccléfiaftique du » Synode, auquel Meffieurs de Bosleduc avoient bien voulu s'en rapporter » pour décider de leur confrairie, il trouvât moyen d'y rendre fa cause » triomphante. Meffieurs de Bosleduc furent avertis du peu de foumission » qu'il témoignoit pour ses supérieurs. Quelques-uns en furent indignez, » & entre autres M. Brederodius, Proteftant, perfonnage qualifié, qui étoit » de la confrairie, & qui fit menacer Voetius de lui faire donner les étri

« PreviousContinue »