L. Eas clarè percipi, fed non omnes ab omni dicia. Cujus generis funt: Impoffibile eft idem fimul effe & non effe: Quod factum eft, infectum effe nequit : Is qui cogitat, non poteft non exiftere dum cogitat : & alia innumera, quæ quidem omnia recenferi facilè non poffunt, fed nec etiam ignorari, cùm occurrit occafio ut de iis cogitemus, & nullis præjudiciis excæcamur. 5 10 Et quidem, quantum ad has communes notiones, non dubium eft quin clarè ac diftin&è percipi poffint, bus, propter præju- alioqui enim communes notiones non effent dicendæ : ut etiam revera quædam ex ipfis non æquè apud omnes ifto nomine dignæ funt, quia non æquè ab omnibus percipiuntur. Non tamen, ut puto, quòd unius hominis cognofcendi facultas latiùs pateat quàm alterius; fed quia fortè communes ifte notiones adverfantur præjudicatis opinionibus quorundam hominum, 15 qui eas idcirco non facilè capere poffunt: etiamfi nonnulli alii, qui præjudiciis iftis funt liberi, evidentiffimè ipfas percipiant. LI. Quid fit fubftantia, & quod iftud nomen Deo & creaturis non con veniat univocè. LII. Quòd menti & corpori 25 Quantum autem ad ea, quæ tanquam res vel rerum modos fpectamus, operæ pretium eft ut fingula feor- 20 fim confideremus. Per fubftantiam nihil aliud intelligere poffumus, quàm rem quæ ita exiftit, ut nullâ aliâ re indigeat ad exiflendum. Et quidem fubftantia quæ nullâ planè re indigeat, unica tantùm poteft intelligi, nempe Deus. Alias verò omnes, non nifi ope concurfûs Dei exiftere poffe percipimus. Atque ideò nomen fubftantiæ non convenit Deo & illis univocè, ut dici folet in Scholis, hoc eft, nulla ejus nominis fignificatio poteft diftinctè intelligi, quæ Deo & creaturis fit communis. evil oison sinummos proded 30 Poffunt autem fubftantia corporea & mens, five fubftantia cogitans creata, fub hoc communi conceptu intelligi, quòd fint res, quæ folo Dei concurfu egent ad exiftendum. Verumtamen non poteft fubftantia primùm animadverti ex hoc folo, quòd fit res exi5 ftens, quia hoc folum per fe nos non afficit; fed facilè univocè conveniat, & quomodo ipfa cognof catur. LIII. Cujufque fubftantiæ unum effe præcipuum attributum, ut mentis cogitatio, corporis extenfio. ipfam agnofcimus ex | quolibet ejus attributo, per communem illam notionem, quòd nihili nulla fint attributa, nullæve proprietates aut qualitates. Ex hoc enim quòd aliquod attributum adeffe percipiamus, 10 concludimus aliquam rem exiftentem, five subftantiam, cui illud tribui poffit, neceffariò etiam adeffe. Et quidem ex quolibet attributo fubftantia cognofcitur ; sed una tamen eft cujusque subftantiæ præcipua proprietas, quæ ipfius naturam effentiamque confti15 tuit, & ad quam aliæ omnes referuntur. Nempe extenfio in longum, latum & profundum, substantiæ corporeæ naturam conftituit; & cogitatio conftituit naturam fubftantiæ cogitantis. Nam omne aliud quod corpori tribui poteft, extenfionem præfupponit, eftque tantùm modus quidam rei extenfæ; ut & omnia, quæ in mente reperimus, funt tantùm diverfi modi cogitandi. Sic, exempli caufâ, figura nonnifi in re extenfâ poteft intelligi, nec motus nifi in fpatio extenso; nec imaginatio, vel fenfus, vel voluntas, nifi in re cogi25 tante. Sed è contra poteft intelligi extenfio fine figurâ vel motu, & cogitatio fine imaginatione vel fenfu, & ita de reliquis: ut cuilibet attendenti fit manifeftum. Atque ita facilè poffumus duas claras & diftinctas habere notiones, five ideas, unam fubftantiæ cogi- Quomodo claras & di30 tantis creatæ, aliam fubftantiæ corporeæ, fi nempe attributa omnia cogitationis ab attributis extenfionis 20 EUVRES. III. LIV. ftin&as notiones habere poffimus, fubftantiæ cogitantis, & corporea, item Dei. accuratè diftinguamus. Ut etiam habere poffumus Duratio, ordo, & numerus, à nobis etiam diftin&tiffimè intelligentur, fi nullum iis fubftantiæ conceptum affingamus, fed putemus durationem rei cujufque effe tantùm modum, fub quo concipimus rem iftam, quatenus esse perseverat. Et fimiliter, nec ordinem nec numerum effe quicquam diverfum à rebus ordinatis & numeratis, fed effe tantùm modos, fub quibus illas confideramus. 10 15 Et quidem hîc per modos planè idem intelligimus, quod alibi per attributa, vel qualitates. Sed cùm confi- 20 deramus fubftantiam ab illis affici, vel variari, vocamus modos; cùm ab iftâ variatione talem poffe denominari, vocamus qualitates; ac denique, cùm generaliùs spectamus tantùm ea substantiæ ineffe, vocamus attributa. Ideòque in Deo non propriè modos aut qua- 25 litates, fed attributa tantùm effe dicimus, quia nulla in eo variatio eft intelligenda. Et etiam in rebus creatis, ea quæ nunquam in iis diverto modo fe habent, ut exiftentia & duratio, in re exiftente & durante, non qualitates aut modi, fed attributa dici debent. Alia autem funt in rebus ipfis, quarum attributa vel 30 : modi effe dicuntur; alia verò in noftrâ tantùm cogitatione. Ita, cùm tempus à duratione generaliter fumptâ diftinguimus, dicimufque effe numerum motûs, est tantùm modus cogitandi; neque enim profectò intel5 ligimus in motu aliam durationem quàm in rebus non motis ut patet ex eo quòd, fi duo corpora, unum tardè, aliud celeriter per horam moveatur, non plus temporis in uno quàm in alio numeremus, etfi multò plus fit motûs. Sed ut rerum omnium durationem me10 tiamur, comparamus illam cum duratione motuum illorum maximorum, & maximè æquabilium, à quibus fiunt anni & dies; hancque durationem tempus vocamus. Quod proinde nihil, præter modum cogitandi, durationi generaliter fumptæ fuperaddit. 15 Ita etiam, cùm numerus non in ullis rebus creatis, fed tantùm in abstracto, five in genere confideratur, eft modus cogitandi duntaxat ; ut & alia omnia quæ univerfalia vocamus. Fiunt hæc univerfalia ex eo tantùm, quòd unâ & 20 eâdem ideâ utamur ad omnia individua, quæ inter se fimilia funt, cogitanda : ut etiam unum & idem nomen omnibus rebus per ideam iftam repræfentatis imponimus; quod nomen eft univerfale. Ita, cùm videmus duos lapides, nec ad ipforum naturam, fed ad hoc tan25 tùm quòd duo fint attendimus, formamus ideam ejus numeri quem vocamus binarium; cùmque poftea duas aves, aut duas arbores videmus, nec etiam earum naturam, sed tantùm quòd duæ fint confideramus, repetimus eandem ideam quam priùs, quæ ideò est 30 univerfalis; ut & hunc numerum eodem universali nomine binarium appellamus. Eodemque modo, cùm in rebus, alia in cogitatione. Et quid duratio & tempus. LVIII. Numerum & univerfalia omnia esse tantùm modos cogitandi. LIX. Quomodo univerfalia fiant; & quæ fint quinque vulgata : genus, fpecies, differentia, proprium, accidens. LX. De diftin&ionibus, ac primò de reali. 5 spectamus figuram tribus lineis comprehenfam, quan- 20 Numerus autem, in ipfis rebus, oritur ab earum qu re |