Page images
PDF
EPUB

poteft, ut judicem me terram tangere, quamvis terra nulla exiftat; non autem, ut id judicem, & mea mens quæ id judicat nihil fit; atque ita de cæteris.

Nec aliam ob caufam aliter vifum eft iis, qui non 5 ordine philofophati funt, quàm quia mentem à corpore nunquam fatis accuratè diftinxerunt. Et quamvis fibi certius effe putârint, fe ipfos exiftere, quàm quidquam aliud, non tamen adverterunt, per fe ipfos, mentes folas hoc in loco fuiffe intelligendas; fed contrà potiùs intellexerunt fola | fua corpora, quæ oculis videbant, & manibus palpabant, quibufque vim fentiendi perperam tribuebant; hocque ipfos à mentis naturâ percipiendâ avocavit.

[ocr errors]

Cùm autem mens, quæ fe ipfam novit, & de aliis 15 omnibus rebus adhuc dubitat, undique circumfpicit, ut cognitionem fuam ulteriùs extendat: primò quidem invenit apud fe multarum rerum ideas, quas quamdiu tantùm contemplatur, nihilque ipfis fimile extra fe effe affirmat nec negat, falli non poteft. In20 venit etiam communes quafdam notiones, & ex his varias demonftrationes componit, ad quas quamdiu attendit, omnino fibi perfuadet effe veras. Sic, exempli caufâ, numerorum & figurarum ideas in fe habet, habetque etiam inter communes notiones, quòd fi æqua25 libus æqualia addas, quæ inde exfurgent erunt æqualia, & fimiles; ex quibus facilè demonftratur, tres angulos trianguli æquales effe duobus rectis, &c.; ac proinde hæc & talia fibi perfuadet vera effe, quamdiu ad præmiffas, ex quibus ea deduxit, attendit. Sed quia non 30 poteft femper ad illas attendere, cùm poftea recordatur fe nondum fcire, an fortè talis naturæ creata fit,

EUVRES. III.

XII.

Cur non omnibus æquè innotefcat.

XIII.

Quo fenfu reliquarum rerum cognitio à Dei cognitione dependeat.

XIV.

neceffaria in noftro

de Deo conceptu contineatur, re&è con

ut fallatur etiam in iis quæ ipfi evidentiffima apparent, videt se meritò de talibus dubitare, nec ullam habere poffe certam scientiam, priufquam fuæ authorem originis agnoverit.

10

Confiderans deinde inter diverfas ideas, quas apud 5 Ex eo quòd exiftentia fe habet, unam effe entis fummè intelligentis, fummè potentis & fummè perfecti, quæ omnium longè præcludi Deum exiftere. cipua eft, agnofcit in ipfâ exiftentiam, non poffibilem & contingentem tantùm, quemadmodum in ideis aliarum omnium rerum, quas distinctè percipit, fed omnino neceffariam & æternam. Atque ut ex eo quòd, exempli caufâ, percipiat | in ideâ trianguli neceffariò contineri, tres ejus angulos æquales effe duobus reAis, planè fibi perfuadet triangulum tres angulos habere æquales duobus rectis: ita ex eo folo quòd per- 15 cipiat exiftentiam neceffariam & æternam in entis fummè perfecti ideâ contineri, planè concludere debet ens fummè perfectum exiftere.

[blocks in formation]

XVI.

Præjudicia impedire,

fitas exiftentiæ Dei

Magifque hoc credet, fi attendat nullius alterius rei ideam apud fe inveniri, in quâ eodem modo neceffa- 20 riam exiftentiam contineri animadvertat. Ex hoc enim intelliget, iftam ideam entis fummè perfecti non effe à se efficam, nec exhibere chimericam quandam, fed veram & immutabilem naturam, quæque non poteft non exiftere, cùm neceffaria existentia in eâ conti- 25

neatur.

Hoc, inquam, facilè credet mens noftra, si se priùs quominus ifta necef omnino præjudiciis liberârit. Sed quia fumus affueti reliquis omnibus in rebus effentiam ab existentiâ distinguere, atque etiam varias ideas rerum, quæ nufquam 30 funt aut fuerunt, ad arbitrium effingere, facilè con

ab omnibus clarè co

gnofcatur.

5

tingit, cùm in entis fummè perfecti contemplatione
non fumus planè defixi, ut dubitemus an fortè ejus
idea una fit ex iis, quas ad arbitrium effinximus, aut
faltem ad quarum effentiam existentia non pertinet.

XVII.

aio major eft, eò ejus caufam effe debere majorem.

Ulteriùs verò confiderantes ideas quas in nobis habemus, videmus quidem illas, quatenus funt qui- Qucujufque ex noftris dam modi cogitandi, non multùm à se mutuò differre, fed quatenus una unam rem, alia aliam repræfentat, effe valde diverfas ; & quò plus perfectionis objectivæ 10 in fe continent, eò perfectiorem ipfarum caufam esse debere. Nam quemadmodum, fi quis in fe habet ideam alicujus machinæ valde artificiofæ, meritò quæri poteft quænam fit caufa à quâ illam | habet : an nempe viderit alicubi talem machinam ab alio 15 factam; an mechanicas fcientias tam accuratè didicerit, anve tanta fit in eo ingenii vis, ut ipfam nullibi unquam visam per fe excogitare potuerit? Totum enim artificium quod in ideâ illâ objectivè tantùm five tanquam in imagine continetur, debet in ejus caufâ, 20 qualifcunque tandem fit, non tantùm objectivè five repræsentativè, saltem in primâ & præcipuâ, sed reipsâ formaliter aut eminenter contineri.

Sic, quia Dei five entis fummi ideam habemus in nobis, jure poffumus examinare à quânam caufâ 15 illam habeamus; tantamque in eâ immenfitatem inveniemus, ut planè ex eo fimus certi, non posse illam nobis fuiffe inditam, nifi à re in quâ fit revera omnium perfectionum complementum, hoc eft, nifi à Deo realiter exiftente. Eft enim lumine naturali notif30 fimum, non modò à nihilo nihil fieri; nec id quod eft perfectius ab eo quod eft minùs perfectum, ut à caufâ

XVIII.

Hinc rurfus concludi

Deum exiftere.

XIX.

Etfi Dei naturam non comprehendamus, ejus tamen perfedioriùs à nobis cognofci.

nes omni aliâ re cla

XX.

Nos non à nobis ipfis,

ftere.

efficiente & totali, produci; fed neque etiam in nobis ideam five imaginem ullius rei effe poffe, cujus non alicubi, five in nobis ipfis, five extra nos, Archetypus aliquis, omnes ejus perfectiones reipfâ continens, exiftat. Et quia fummas illas perfectiones, quarum ideam habemus, nullo modo in nobis reperimus, ex hoc ipso rectè concludimus eas in aliquo à nobis diverso, nempe in Deo, effe, vel certè aliquando fuiffe; ex quo evidentiffimè fequitur, ipfas adhuc effe.

5

Hocque fatis certum eft & manifeftum, iis qui Dei 10 ideam contemplari summasque ejus perfectiones advertere funt affueti. Quamvis enim illas non comprehendamus, quia fcilicet eft de naturâ infiniti ut à nobis, qui fumus finiti, non comprehendatur, nihilominus tamen ipfas clariùs & diftin&tiùs quàm ullas 15 res corporeas intelligere poffumus, quia cogitationem noftram magis implent, funtque fimpliciores, nec limitationibus ullis obfcurantur.

20

Quia verò non omnes hoc advertunt, atque etiam fed à Deo fados, quia non, quemadmodum habentes ideam artificiosæ eumque proinde exialicujus machinæ fcire folent undenam illam acceperint, ita etiam recordamur ideam Dei nobis aliquando à Deo adveniffe, utpote quam femper habuimus: quærendum adhuc eft, à quonam fimus nos ipfi, qui summarum Dei perfectionum ideam in nobis 25 habemus. Nam certè eft lumine naturali notiffimum, eam rem, quæ novit aliquid se perfectius, à se non effe: dediffet enim ipfa fibi omnes perfectiones, quarum ideam in fe habet; nec proinde etiam poffe ab ullo effe, qui non habeat in fe omnes illas perfectiones, 30 hoc eft, qui non fit Deus.

Nihilque hujus demonftrationis evidentiam poteft obfcurare, modò attendamus ad temporis five rerum durationis naturam; quæ talis eft, ut ejus partes à se mutuò non pendeant, nec unquam fimul existant; at5 que ideò ex hoc quòd jam fimus, non fequitur nos in tempore proximè fequenti etiam futuros, nifi aliqua caufa, nempe eadem illa quæ nos primùm produxit, continuò veluti reproducat, hoc eft, confervet. Facilè enim intelligimus nullam vim effe in nobis, per quam nos ipfos confervemus; illumque in quo tanta eft vis, ut nos à fe diverfos confervet, tantò magis etiam se ipfum confervare, vel potiùs nullâ ullius confervatione indigere, ac denique Deum esse.

10

Magna autem in hoc exiftentiam Dei probandi 15 modo, per ejus fcilicet ideam, eft prærogativa : quòd fimul quif nam fit, quantùm naturæ noftræ fert infirmitas, agnofcamus. Nempe ad ejus ideam nobis ingenitam refpicientes, videmus illum effe æternum, omnifcium, omnipotentem, omnis bonitatis veritatifque 20 fontem, rerum omnium creatorem, ac denique illa omnia in se habentem, in quibus aliquam perfectionem infinitam, five nullâ imperfectione terminatam, clarè poffumus advertere.

Nam fanè multa funt, in quibus etfi nonnihil per25 fectionis agnofcamus, aliquid tamen etiam imperfe&ionis five limitationis deprehendimus; ac proinde competere Deo non poffunt. Ita in naturâ corporeâ, quia fimul cum locali extenfione divisibilitas includitur, eftque imperfectio effe divifibilem, certum eft, 30 Deum non effe corpus. Et quamvis in nobis perfectio quædam fit, quòd fentiamus, quia tamen in omni sensu

XXI. Exiftentiæ noftræ durationem fufficere, ad exiftentiam Dei demonftrandam.

XXII.

Ex noftro modo exiftentiam Dei cognofcendi, omnia ejus attributa naturali ingenii vi cognofcibilia fimul cognofci.

XXIII. Deum non effe corporeum, nec fentire ut nos, nec velle malitiam peccati.

« PreviousContinue »