ut vero nomine dicam, tyrannorum. Miserum mancipium, qui his subjicitur! erectum et liberum, qui evasit! Nam breviter sane et expresse dictum est : «Quæ est vera Libertas? innocentia.» (In Dial. Hadriani et Epicteti..) Sed et in Fortunam Sapiens attollit animum, et ab ea se facit immunem. Qui ad omnem ejus motum casumque trepidat, suspensus vota facit, quidni servitutem, et quidem asperam anxiamque, serviat? At illa est vera << Libertas, nulli rei servire, nulli necessitati, nullis casibus, Fortunam in æquum deducere.» (Sen. Ep. LI.) Quomodo hoc fiet? Epictetum audi, et sequere præeuntem : « Constitui et conformavi voluntatem meam divinæ. Vult me febricitare? et ego volo; aliquid aggredi? volo; potiri? volo; non potiri? nolo; mori? volo. Quis jam igitur prohibere me, aut cogere, præter voluntatem, potest? non magis, quam ipsum Deum.» (III Diss. c. 26.) O vera, o firma libertas, servire Deo! Sed est et quarta ratio: non Fortunam solum dominam, sed nec Corpus ferre. « Nam hoc, animi pondus ac pœna est, premente illo urgetur, in vinculis est nisi accessit Philosophia, et illum respirare rerum Naturæ spectaculo jussit, et a terrenis demisit ad divina. Hæc Libertas ejus est, hæc evagatio: subducit interim se custodia in qua tenetur, et cœlo reficitur.» (Sen. Epist. LXV.) Agnoscis et hanc Sapientis propriam, qui animo ad originem sui semper tendit. Nos imitemur : et «< aliquando ex hac fæce evadamus in illud sublime et excelsum, ubi tranquillitas nos manet, et expulsis erroribus vera Libertas. » (Epist. LXXV.) Hoc nomen est, quod omnes ad se allicit; pro quo arma olim et nunc capta: per sanguinem, per cædem quæsita, nos ad hanc, toto animo non adnitemur? Et qua via! Audi doctorem nostrum : « Philosophiæ servias oportet, ut tibi contingat vera Libertas. » (Ep. vii.) Hoc unum illud << studium vere liberale est, quod liberum facit. » (Epist. LXXXVIII.) Quis enim alius ejus finis, quam « animum nostrum in eam asserere libertatem, in qua a parente et auctore Deo productus fuit; ut neque formidet quidquam, neque ulla re doleat, neque ulli deteriori naturæ serviat? » (Simplic. in Enchir. Epict.) Illa, inquam, est, absoluta hæc, et compendio dicenda Libertas: «Non homines timere, non Fortunam ; nec

turpia velle, nec nimia ; in seipsum habere maximam potestatem. » (Sen. Epist. LXXV.) Hanc Philosophia parat, Sophus habet. Vides dignitatem Paradoxi hujus, sed et veritatem; quam noster quidem Ambrosius tota Epistola quadam adstruit (Epistola VII); et Augustinus breviter : « Bonus etiamsi serviat, liber est; malus, etiamsi regnet, servus est; nec unius hominis, sed quod gravius est, tot dominorum, quot vitiorum. De quibus cum ageret Scriptura divina : A quo enim quis, inquit, (II, Pet. 2.) devictus est, huic et servus addictus est. » (IV De Civit. c. 3.)

DISSERTATIO XIII.

XI Parad. Solum Sapientem Regem esse.

SED heus, jam mihi aures; lubet

Φυσᾶν γὰρ οὐ σμικροῖσιν αὐλισκοις ἔτι

Canere atque flare non minutis tibiis.

Abite modica sceptra et diademata molior, et Sapienti nostra circumdo. Ego, an ipsa Virtus?

qui se colit. Vere tutum; nam cetera illa casibus aut suffragiis subjecta istud

:

Intaminatis fulget honoribus,

Nec sumit aut ponit secures

Arbitrio popularis auræ. (IDEM.)

Age igitur, adstruamus, Stoicorum scitum est : « Solum Sapientem Regem esse. » AUD. O mi doctor, quam vere ista nomen vindicant, et Inopinata sunt? quid si stolida et fatua? Plutarchus ita habet, nec unus et suaviter sane exagitat, præscriptione libelli, « Stoicos magis inopinata, quam poetas effari. » Ut alia omittam, potest magis quam istud? Dissimulavit aliquis regem, qui reipsa esset, ut Homericus Ulysses: at isti quam inepte et falso adsimulant? Comœdiam vel mimum aliquem ludere eos dicas: sed male etiam sustinentes personam. Nam ecce prodit «< ille a Porticu Sapiens, clamans altum et intonans, Ego solus Rex

sum, Ego solus Dives : et conspicitur interim ad alienas fores mussitans ;

Δὸς χλαῖναν ἱ ππώνακτι, κάρτα γὰρ ῥιγῶ

Καὶ βαμβακίζω

Da tegmen Hipponacti, namque frigeo,
Totusque contremisco. » (PHIL.)

Suntne hæc regia, nudum, algidum, famelicum, omnium ino-
pem esse? LIPS. Sunt regia, mi Auditor, si alia, quæ dicam,
adsint. Omitte sannas aut ludos: Plutarchum etiam, gravem et
magnum virum, sed Academicum, et Stoicis destinato hostem.
Audi Ciceronem potius: «< vere ista nomina omnia possidere Sa-
pientem, quæ irrideri ab imperitis solent. Rectius enim appel-
labitur Rex quam Tarquinius, qui nec se, nec súos regere po-
tuit. » (III De Fin.) Attende; duas causas tangit, cur justissime
noster Rex sit, quod se regat, et quod Alios: quod profecto ple-
num et legitimum est Regnum. Tangit et Laertius, ubi scitum
hoc promulgat : « Non solum liberos Sapientes, sed Reges etiam
esse: quum sit Regnum potestas nulli obnoxia, quæ in solis Sa-
pientibus consistat, ut ait Chrysippus. » (In Zen.) Optime Chry-
sippus : quis enim vitiis affectibusque superior, præter Sapientem?
An ille mihi Rex erit, cui muliercula imperat? cui pecuniola,
gloriola, alii animorum tyranni? « Refrænet prius
libidines,
spernat voluptates, iracundiam teneat, coerceat avaritiam, ce-
teras animi labes repellat tum incipiat aliis imperare, quum
ipse improbissimis dominis, dedecori ac turpitudini, parere de-
sierit. Dum his quidem obediet, non modo Rex, sed liber habendus
omnino non erit. » (Cic. Parad. V.) Tragicus noster hoc dicet :
Rex est, qui posuit metus
Et diri mala pectoris :
Qui tuto positus loco,

Infra se videt omnia :
Occurritque suo libens

Fato, nec queritur mori.

En tibi Regem non vitiis, non casibus, non morti ipsi, ut timeat, subjectum. Et an non pulchrius ampliusque hoc regnum, Quam si Libyam remotis

Gadibus jungas, et uterque Pœnus

Serviat uni?

mihi videtur. Quid deinde in alios? quam jus suum exercet? « Sicut gubernator in navi, magistratus in civitate, imperator in exercitu, anima in corpore, mens in anima: sic revera princeps est Sapiens in genere humano, » (Philo de Abrah. ) Quod nisi a recto et vero abiisset, opinionum impetu ablatum : an etiam nunc alius ab illo imperaret? Etsi vel sic jus suum tenet. Prodeat mihi ille Sapiens, et apud ipsos purpuratos et diadematos se ostendat: profecto vereri, aut certe revereri videbis, illum pannosum et sæpe nudis scapulis. « Neque enim unquam in tantum convalescet nequitia, nunquam sic contra Virtutes conjurabitur, ut non Sapientiæ nomen venerabile et sacrum maneat. » (Sen. Epist. XIV.) Vis in exemplo videre? Diogenes ille Cynicus, non pauper solum ab opibus, sed a fortunæ injuria servus, vænum a piratis expositus, interrogatur: «< Ecquid scire profiteretur? » Egone? « Hominibus imperare. » (Laert. in Diog.) Et mox, quum prætereuntem Xeniadem vidisset, ore ac vultu ingenuo: « Huic, inquit, me vende, nam hic Domino opus habet. >> Et plane pro verbis et professione sua se gessit, docens, monens, imperans, ipsi, liberis, familiæ toti. Ac quum amici paulo post advenissent, eum redempturi : « Minime, inquit: abite fatui. Non enim leones servos esse nutrientium, sed nutrientes leonum.>> (Ibid.) Nam servi scilicet est, timere. Quid, quum Alexander magnus ille Rex ad eum viseret, atque inter alia diceret. « Non me times? Quid enim es, inquit, Bonum an Malum ?Dicente, Bonum: Quis ergo Bonum timet? inquit. » Et mehercules scio Alexandrum potius in animo timuisse, aut stupuisse, ad hunc magnanimum et a Ratione Regem. Quidni a Ratione? ita idem scitissime « Xeniadi, qui se emerat, dixit : Oportere illum sibi parere, quamvis servo; nam et medicus, et gubernator, etsi serviunt, tamen iis paretur. » (Ibid.) Meritissimo igitur a stultis omnibus Sapienti. « Qui enim in universum vitæ degendæ scientiam est adeptus, quid aliud illum esse oportet nisi rectorem et Dominum? » (Arrian. Dissert. III, c. ult.) Felix respublica, ubi erit : et verum tamen nostrum scitum, etiamsi non erit. An non tale, quod etiam Sacra approbant? (Gen. XXIII.) Ita enim Clemens : a Et Sapientem Deus docens esse Regem, facit alienigenas ei

dicentes: Rex a Deo tu es in nobis ; quum scilicet sponte et suapte voluntate, propter admirationem virtutis, subderent se illi. » (II Strom.) Salve igitur et vive, o vere noster Rex!

Vive, Midæ gazis et Lydo ditior auro,

Troica et Euphratæ supra diademata felix!
Quem non ambigui fasces, non mobile vulgus,
Non leges, non castra tenent; qui pectore magno
Spemque metumque domas, vitio sublimior omni,
Exemptus fatis.
(STAT. in Silv.)

DISSERTATIO XIV.

XII. Sapientem Deo parem : Paradoxum, atque etiam Paralogum.

AUD. Valde in altum sustulisti Sapientem : non potest scandere, nisi ut hominem transcendat. LIPS. Audebo hoc etiam dicere? nostri faciunt : sed dicam, non asseram, et a Modestia, id est, matre Sapientiæ, non abibo: vereor ut illi, quum clamant, Sapientem Deo parem. Ah, quæ non dicam æqui paratio, sed comparatio est? Tamen faciunt : et audiendæ voces vel Senecæ nostri: «< Sapiens ille plenus gaudio, hilaris et placidus, inconcussus, cum Diis ex pari vivit. » (Ep. LIX.) Alibi : « Hoc est Summum Bonum, quod si occupas, incipis Deorum socius esse, non supplex. » (Epist. XXXI. ) Iterum eadem voce : « Dei socii sumus et membra. » (Epist. XCII.) Sive apud Stobæum Chrysippi : « Omnino et plene beatos esse homines, qui sunt Sapientes, et Felicitatem hanc ac Securitatem nihilum a divina differre, Chrysippus ait. Et nulla parte optabiliorem, meliorem, augustiorem illam Jovis Felicitatem hac humana esse. » Quid etiam pleraque sanctus ille Epictetus? Det mihi aliquis hominis « Animum, inquit, qui nulla re frustretur, aut lædatur, qui non irascatur, invideat, non æmuletur. » Denique, quid opus ambagibus? Da mihi «< Deum ex Homine fieri cupientem, et in corpusculo isto mortali societatem Jovis agitantem » (II Dissert. cap. 15): id est, da mihi istum Sapientem dabo tantum, et talem. AUD. Lædunt ista vel audita, Lipsi, etsi non demissa : quid recenses? LIPS. Mecum tolera, neque enim probamus, neque abnuimus, Quin vanus stolidis hæc talia finxerit error:

:

non