Page images
PDF
EPUB

De acie ordinanda.

HANNIBAL, cùm frequentibus præliis à Claudio Marcello superaretur, novissimè sic castra metabatur, ut aut montibus, aut paludibus, aut simili locorum aliqua opportunitate adjutus, aciem eo modo collocaret, ut vincentibus quidem Romanis, penè indemnem recipere posset intra munimenta exercitum, cedentibus autem, instandi liberum haberet arbitrium.

Xantippus Lacedæmonius in Africa adversus M. Attilium Regulum levem armaturam in prima acie collocavit, in subsidio autem robur exercitùs; præcepitque auxiliaribus, ut emissis telis cederent hosti; et cùm se intra suorum ordines recepissent, confestim in latera discurrerent, et à cornibus rursus erumperent, exceptumque jam hostem à robustioribus et ipsi circumirent. Sertorius idem in Hispania adversus Pompeium fecit.

Cleandridas Lacedæmonius adversus Lucanos densam instruxit aciem, ut longè minoris exercitûs speciem præberet: securioribus inde hostibus in ipso certamine diduxit ordines, et à lateribus circumventos eos fudit.

Gastron Lacedæmonius, cùm in auxilium Ægyptiis adversus Persas venisset, et sciret firmiorem esse Græcum militem, magisque à Persis timeri, commutatis armis Græcos in prima posuit acie, et cùm illi æquo Marte pugnarent, submisit Ægyptiorum manum: Persæ cùm Græcis, quos Egyptios opinabantur restitissent, superveniente multitudine, quam ut Græcorum expaverant, cesserunt.

[ocr errors]

De l'ordre de bataille.

ANNIBAL se voyant souvent battu par Claudius Marcellus, campoit toujours en des lieux avantageux, et se rangeoit en bataille, de sorte qu'il se pouvoit retirer aisément s'il avoit du pire, et dans un bonheur pousser plus loin sa victoire.

Xantippe le Lacédémonien, commandant les Carthaginois au combat contre Attilius Régulus en Afrique, couvrit son front de bataille de l'infanterie légère, avec ordre de se retirer dans l'intervalle des bataillons, après avoir fait sa décharge; il lui commanda de couler ensuite par derrière pour revenir fondre sur les ailes, et pour envelopper l'ennemi, tandis que les troupes pesamment armées en seroient aux mains. Sertorius fit la même chose en Espagne coutre Pompée.

Cléandridas, Lacédémonien, faisant la guerre aux Lucaniens, resserra son armée pour les obliger à en faire autant; puis comme on en vint aux mains, il étendit ses rangs peu à peu, et enveloppa l'ennemi.

Gastron du même pays, étant venu au secours des Égyptiens contre les Perses, et voyant que l'ennemi ne les redoutoit pas autant que les Grecs, mit ceux-ci sur la première ligne, avec des armes égyptiennes, et les Egyptiens sur la seconde, avec des armes grecques. Sur ces entrefaites les Perses en étant venus aux mains, et trouvant plus de résistance à la première ligne qu'ils ne s'y étoient attendu, ils appréhendèrent plus la seconde, où ils croyoient que les Grecs étoient rangés; de sorte qu'ils lachèrent le pied.

Cn. Pompeius in Albania, quia hostes et numero et equitatu prævalebant, juxta collem in angustiis protegere galeas, ne fulgore earum conspicui fierent, jussit: equites deinde in æquum procedere, ac velut prætendere peditibus; præcepitque eis, ut ad primum impetum hostium refugerent; et simul ac ad pedites ventum esset, in altera discederent: quod ubi explicitum est, patefacto loco subita peditum surrexit acies, invectosque temerè hostes, inopinato interfusa prælio cecidit.

M. Antonius adversus Parthos qui infinita multitudine sagittarum exercitum ejus obruebant, subsidere suos, et testudinem facere jussit supra quam transmissis sagittis, sine militum noxa exhaustus est hostis.

De turbanda hostium acie.

[ocr errors]

PAPIRIUS CURSOR filius consulis cùm æquo Marte adversus obstinatos Samnites concurreret, ignorantibus suis præcepit Spurio Naucio, ut pauci calones et agasones mulis insidentes, ramosque per terram trahentes, à colle transverso magno tumultu decurrerent: quibus prospectis proclamavit victorem adesse collegam, ut occuparent ipsi præsentis prælii gloriam: quo facto, et Romani fiduciâ concitati propulere, propulsi terga vertere.

F. Rutilius Maximus quartò consul in Samnio, omni modo frustrà conatus aciem hostium perrumpere, novissimè hastatos subduxit ordinibus, et cum Scipione legato suo circummisit,

(1) Grec, son casque.

(2) J'ai mieux aime mettre cela que le casque; parce que les boucliers et les autres armes pouvoient éclater aussi, outre que ceux des Grecs étoient d'airain,

Pompée en Albanie, voyant les ennemis plus forts que lui, cacha son infanterie dans un fond près d'une colline, et couvrit ses (1) armes (2) ; puis il fit avancer sa cavalerie, avec ordre lorsqu'elle se sentiroit pressée, de reculer jusqueslà, et de se ranger sur les ailes; cela ayant été exécuté, fut cause du gain de la bataille; car l'ennemi qui s'étoit avancé témérairement, trouvant l'infanterie en bon ordre, fut défait.

Antoine contre les Parthes se trouvant accablé de la multitude de leurs flèches, commanda à ses gens de se baisser (3) et de lever leurs boucliers sur leurs têtes; ce qui mit à couvert son infanterie, comme sous un toît, et rendit les flèches des ennemis inutiles. On appeloit cette façon de combattre, une tortue.

Pour troubler l'ordre de bataille des ennemis.

PAPIRIUS CURSOR dans une bataille contre les Samnites, voyant la victoire en balance, fit descendre d'une montagne les valets de l'armée sur des bêtes (4) de charge, et traîner par terre des branches d'arbres avec grand bruit. Alors criant à ses soldats, qu'ils hâtassent la victoire avant que l'autre consul (5) qui accouroit à leur secours fût arrivé, et qu'ils ne communiquassent leur gloire à personne; il redoubla leur courage, et mit les ennemis en fuite.

Fabius Rutilius Maximus en un combat contre les Samnites, voyant qu'il ne pouvoit les rompre, détacha une partie de ses troupes

(3) Cela se faisoit d'ordinaire en mettant un genou ex

terre.

(4) Mulets.

(5) Frontin dit déjà victorieux.

jussitque collem capere, ex quo decurri poterat in hostium terga : quod ubi factum est, Romanis crevit animus, et Samnites perterriti fugam molientes casi sunt.

Minutius Rufus imperator, cùm à Scordiscis Dacisque premeretur, quibus impar erat numero, præmisit fratrem et paucos equites unà cum æneatoribus, præcepitque, ut cùm vidisset contractum prælium, subitus ex diverso se ostenderet, juberetque æneatores concinere: sonantibus montium jugis, species ingentis multitudinis offusa est hostibus, quâ perterriti dedêre terga.

Attilius Glabrio consul adversus Antiochi regis aciem, quam in Achaiam per angustias Thermopylarum direxerat, iniquitatibus loci non irritus tantùm, sed cum jactura quoque repulsus esset, nisi circummissus ab eo M. Porcius Cato, qui tum tribunus militum à populo factus in exercitu erat, dejectis, jugis Callidromi montis, Ætolis, qui præsidio tenebartur, super eminentem castris regiis collem, à tergo subitus apparuisset ; quo facto perturbatis Antiochi copiis, utrimque irrupêre Romani, et fusis fugatisque castra ceperunt.

C. Sulpitius Petreius consul, contra Gallos dimicaturus, jussit muliones clam in montes proximos cum mulis abire, et inde conserto jam prælio, velut equis insidentes ostentare se pugnantibus: quare Galli existimantes adventare auxilia Romanis, cessêre jam penè vic

tores.

Atheas rex Scytharum, cùm adversus ampliorem Triballorum exercitum confligeret, jussit à feminis et pueris omnique imbelli turba, greges asinorum, ac boûm ad postremam hostium aciem admoveri, et erectas hastas præ

« PreviousContinue »