Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

APPENDICE.

COMME il n'est pas facile de se procurer des livres basques, vu que la littérature de cette langue n'est pas fort étendue (*), j'ai cru faire plaisir à mes lecteurs, en publiant ici quelques morceaux, sur lesquels ils pussent faire l'application des règles de la Grammaire.

Je donne d'abord les deux premières pages de l'Imitation de Jésus-Christ (n.os 1 et 2), « le livre le plus beau qui soit parti de la main d'un homme, puisque l'Évangile n'en vient pas (**). »

J'offre ensuite les huit Béatitudes, tirées du Sermon sur la montagne. En rapprochant la version de 1571 (n. 3) de celle de 1825 (n.o 4), on pourra juger de l'état de la langue à ces deux époques, séparées l'une de l'autre par un intervalle de 255 ans. L'Oraison dominicale fournira les moyens de comparer le basque français (n.o 5) avec le basque espagnol (n.o 6).

M. de la Bastide, dans sa Dissertation sur les Basques, imprimée à Paris en 1786, dit que «les Fables de La Fontaine ont été traduites, il y a quelques années, en vers basques. » Je n'ai cependant encore vu aucun Basque, qui en ait eu connoissance. Il seroit également à souhaiter qu'un des chefs-d'œuvre de Fénélon et de la littérature française, dont j'ai donné un Essai en douze langues (***), et que les Hongrois, les Russes, les Arméniens même lisent chacun dans leur propre idiôme, fût aussi traduit en langue basque.

C'est pour éveiller l'attention des doctes Cantabres, que je donne la fable du Corbeau (n.° 7) en dialecte de la Soule (Zuberua), et le début du Télémaque (n. 8) en dialecte de la Basse-Navarre (Garaci). Ces deux dialectes sont des ramifications du labourtain, qui est le basque classique de France, auquel j'ai dû accommoder les règles de ma Grammaire, et dont la nomenclature fera le fond de mes deux Vocabulaires.

Je termine par quelques vers, qui pourront donner une idée de la poésie basque : deux quatrains (n.us 9 et 10) tirés d'un recueil de cantiques; un dizain (n.o 11) composé par un professeur espagnol en alabanza de un pichon bien guisado, que le regalaron; enfin un joli sixain (n.o 12) qui m'est arrivé de Baigorry, porté sur l'aile des zéphyrs.

(*) Voyez le §. II.

(**) Fontenelle, vie du grand Corneille.

(***) Voyez ci-après le catalogue de mes Éditions.

1.

NIRI

1.) IMITA YESU-CHRISTO.

IRI DARRAITANA EZ DABILA ILHUMBEAN,

dio Yesu-Christoc (*). 2. Hitz horiez gure salbatzaileac irakhasten darocu, nola behar ditugun imitatu haren accioneac eta berthuteac, eta bici hura bici izatu den bezala, eguiazco arguiaz nahi badugu arguitu, eta bihotceco itsutasunetic osoqui libratu.

3. Beraz gure artharic handiena izan behar da, Yesu-Christoren bicitcea gogoan erabilcea, eta hura bethi meditatcea.

4. Sainduec irakhasten darozquiguten gauzac ez dire deus, Yesus berac irakhasten darozquigunen aldean; eta Yaincoaren izpiritua luquenac, causi lezaque eta guzta haren doctrina sainduan gordea den manna cerucoa.

5. Ordean hanitcec enzuten dute maiz ebanyelioa progotchu gabe, eta haren obratceco guticiaric sentitu gabe: cergatic? ceren ez baitute Yesu-Christoren izpiritua.

6. Haren hitzac ongui aditu eta guztatu nahi dituenac, hasi behar du haren berthuteen imitatcetic, eta bici behar du ahalaz, hura bici izatu den bezala.

7. Cer probetchu cinduque Trinitateco misterioaz gauza barrenac eta gordeac yaquitea, eta hetaz zuhurqui eta goraqui minzatcea, humil izan faltaz gaitcetsia bazare Trinitateco presunez ?

8. Eguiaz gauza gorez minzatceac, eta hitz ederren erraiteac ez gaitu saindutcen; berthute choilac eguiten gaitu Yaincoaren gogaraco.

9. Nahiago dut minqui sentitu bihotcean ene bekhatuezco dolorea, ecen ez yaquin nola presuna estudiatuec dolore hura esplicatcen duten.

10. Escritura gucia eta filosofo gucien erranac gogoz bacinaquizqui ere, cer probetchu cinduque, ez baduzu Yaincoaren amodioa eta gracia.

(*) Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοί, οὐ μὴ περιπατήσει ἐν τῇ σκοτίᾳ· ἀλλ ̓ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς.

Ni naiz munduaren arguia: niri darreitana ezta ilhumbean ebiliren; baina ukanen du bicitceco arguia. Yoann. vIII, 12.

1.

2.) MEZPREZA

MUNDUCO BANITATEAC.

BANITATETACO BANITATEA, ETA GAUZA GUCIAC DIRE BANITATE (*); deus ere munduan ez da funsezcoric, baicen Yaincoaren maithatcea, eta hura choilqui cerbitzatcea.

2. Zuhurciaric handiena da, mundua mezprezaturic, cerurat gure guticia gucien itzulcea, eta harat lehiatcea.

3. Banitate da beraz eta erhoqueria, aberastasun galcorren ondoan ibilcea, eta hetan norc-bere esparanzaren eta fidanciaren emaitea.

4. Banitate da eta enganio, munduco ohoreen bilhatcea, eta berceac baino gorago igan nahi izaitea.

5. Gauza banoa eta funsgabecoa da oraino, haraguiaren guticien seguitcea, eta hain garrazqui punituco diren atseguinen maithatcea.

6. Banitate eta zoratuqueria da, bicitce lucea desiratcea, eta ongui bicitceaz contu guti eguitea.

7. Banitate dohacabe bat da halaber, norc-bere artha guciac bicitce huntan emaitea, eta ethorquizuneco bicitceaz hurren ez orrhoitcea.

8. Finean banitate handi bat da, hain laster iragaten diren gaucei amodioz lotcea, eta bethi iraun behar duen zorionarenzat ez kharric ez lehiaric izaitea.

9. Orrhoit zaite maiz errancomun huntaz :

Beguia ez da ASETCEN IKHUSTEZ, EZ BEHARRIA ADITCEZ (**). 10. Hari zaite ahal guciaz, zure bihotza gauza ikhusten direnen amodiotic apartatcen, eta ikhusten ez diren ontasunei iratchequitcen; ecen bere sensuen nahicarac complitu nahi dituztenec, lohitcen dute bere conciencia, eta galcen Yaincoaren gracia.

(*) Havel havalim, haccol havel. Ecclés. I. 2.

(**) Lo tisbah haïn lirhot, velo timmalé ozen michmoah. Ecclés. I. 8.

3.) ZORCI DOHASTASUNAC.
(Rochellan 1571.)

1. DOHATSU dirade spirituz paubreac :
ceren hayen baita ceruetaco resuma.
2. Dohatsu dirade nigarrez daudenac :
ceren hec consolaturen baitirade.

3. Dohatsu dirade emeac:

ceren hec lurra heretaturen baitute.

4. Dohatsu dirade iustitiaz gosse eta egarri diradenac : ceren hec asseren baitirade.

5. Dohatsu dirade misericordiosoac:

ceren haey misericordia eguinen baitzaye. 6. Dohatsu dirade bihotzez chahu diradenac : ceren hec Iaincoa ikussiren baitute.

7. Dohatsu dirade baquea procuratzen dutenac :
ceren hec laincoaren haour deithuren baitirade.
8. Dohatsu dirade iustitiagatic persecutatzen diradenac
ceren hayen baita ceruetaco resuma.

1.

4.) ZORCI DOHASTASUNAC.
(Bayonan 1825.)

DOHATSU dire *) izpirituz pobre direnac ;
ceren hayenzat da ceruetaco erresuma.

2. Dohatsu dire nigar eguiten dutenac; ceren hec consolatuac izanen baitire.

3. Dohatsu dire dulceac;

ceren hec lurreco premu izanen baitire.

4. Dohatsu dire yusticiaz gosse eta egarri direnac; ceren hec asseco baitire.

5. Dohatsu dire misericordiosac;

ceren misericordia eguina izanen baitzayote.

6. Dohatsu dire bihotcez chahu direnac ;

ceren heyec ikhussico baitute Yaincoa.

7. Dohatsu dire baquea procuratcen dutenac ;

ceren hec Yaincoaren haur deithuac izanen baitire. 8. Dohatsu dire yusticia delacotz persecutatuac direnac; ceren heyenzat baita ceruetaco erresuma.

*) dira

5.) ORAISON DOMINICALE.

(Basque français.)

GURE AITA, ceruetan zarena,

Erabil bedi sainduqui zure icena ;

Ethor bedi zure erresuma ;

Eguin bedi zure borondatea, ceruan bezala, lurrean ere. Iguzu egun gure eguneco oguia;

Barkha zagutzu gure zorrac,

Guc gure-ganat zordun direnei barkhatcen dioztegun bezala; Eta ez gaitzatzula utz tentamendutan erorcera;

Bainan beguira gaitzatzu gaitcetic. = Hala-biz.

6.) ORAISON DOMINICALE.
(Basque espagnol.)

AITA GUREA, ceruetan zan-dena,

Santificatua izan-bedi zure icena;

Betor gu-gana zure reinua ;

Eguin bedi zure borondatea, nola ceruan, ala lurrean.

Egun iguzu gure eguneroco oguia;

Eta barca guizquigutzu gure zorrac,
Guc gure zordunai barcatcen diegun bezala;
Eta ez gaitzatzula utci tentacioan erorten;

Baicic libra gaitzatzu gaitcetic. Amen Jesus.

« PreviousContinue »