HOOFDSTUK I. Hegel's leven en werken en de verhouding van zijne staatsrechtelijke wijsbegeerte tot die zijner voorgangers. Naast de beoefenaren der wijsbegeerte en der staatswetenschap, is de historicus, die zich bezig houdt met de feiten der negentiende eeuw, gedwongen geen geringe plaats in zijne studie in te ruimen aan den grooten wijsgeer, wiens invloed, ook op staatkundig gebied, tijdens zijn leven bijkans onweêrstaanbaar scheen en die ook nog na zijn dood, na eene periode van miskenning, tot een nieuwen invloed, inzonderheid op de bespiegelende wijsbegeerte, geraakt. Hegel moge dood zijn, het Hegelianisme zeker niet. Betwijfelt men het laatste? " Von Hartmann acht het de school van het speculatieve denken en een noodwendig Durchgangspunkt" voor de ontwikkeling der Duitsche wijsbegeerte 1). En hij wijst dan op Volkelt als een der beste woordvoerders van die onmisbare school, op Volkelt, die, het zal hierachter nog nader aangetoond worden, juist kort tevoren „das Unbewusste" in Hegel had gevonden en alzoo hem met Von Hartmann nauw had verbonden 2). En 1) Neukantianismus, Schopenhauerianismus und Hegelianismus, 15, 16. 2) In zijn: Das Unbewusste und der Pessimismus. Volkelt wijst weder op Kuno Fischer, den Heidelbergschen hoogleeraar, wiens druk bezochte colleges genoegzaam pleiten voor de aantrekkelijkheid der door hem voorgedragen wijsbegeerte. Maar niet over het heden zal in de volgende bladzijden gehandeld worden, en nog minder over Hegel's plaats in de wijsbegeerte in het algemeen. Ik wil mij beperken tot zijn beteekenis op het gebied van staatsrecht en staatkunde, en ook dan behoef ik niet verlegen te zijn om getuigenissen van mannen van de meest uiteenloopende richtingen. Dat zijn volgelingen hem prijzen, ligt voor de hand, maar ook anderen, die niet of slechts ten deele zijn voetspoor betreden, laten zich niet onbetuigd. Thaulow 1) acht hem onmisbaar voor de bestudeering van het heden (d. i. 1853). Flathe 2) meent, dat, al is er van zijn systeem weinig meer over, niemand de buitengewone beteekenis, die Hegel èn in èn na zijn tijd heeft gehad, zal Coochenen. Von Treitschke 3) vergelijkt den invloed van zijn school met dien der Sophisten in Athene, en komt tot het besluit, dat hij van alle groote Duitsche wijsgeeren het minst gelezen en „am gröblichsten" miskend wordt. Perander 4) eindelijk, wiens geschrift ik hieronder nader bespreek, noemt hem den stichter der wijsbegeerte der wereldgeschiedenis, welk onmetelijk gebied hij aan de theocratie ontrukte. Georg Wilhelm Friedrich Hegel werd den 27 Augustus 1770 te Stuttgart geboren en toonde reeds in zijn vroege jeugd groote studielust, die zich nog laat naspeuren in zijn talrijke excerpten en aanteekeningen. Aan 1) Hegel's Ansichten über Erziehung und Unterricht, XXV. 2) Hegel in seinen Briefen (Hist. Zeitschr. LX) 224. 3) Deutsche Geschichte, III 715. 4) Kritisk undersökning af Statsbegreppet i den hegelska filosofin, 36. |