Page images
PDF
EPUB

ses clercs. I obtint d'Erispoé la restitution ou l'octroi de la moitié des péages qui se levaient à Nantes et fit confirmer ce don par le roi Charles le Chauve'. Il était à la

Titres de l'église de Nantes. Voir les deux pièces ci-jointes.

CHARTE DU ROI DES BRETONS, HÉRISPOË, an 862

(Copie concédant à l'évêque Actard et à ses successeurs, évêque de Nantes, sous forme de restitution, la moitié des impôts de Tonlieu, prélevés sur les marchandises amenées dans le port de Nantes par bateau, voiture ou autrement, afin de contribuer à la restauration de la cathédrale qui tombe en ruine et de réparer les désordres causés par les Normands).

In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis, divinitatisque unicæ, Herispogius, gentis Britanniæ Rex, omnisque suæ gentis nobilitas, Christianæ religioni, cum petitionibus sacerdotum Christi utilitati maximæ Ecclesiarum sibi commissarum pertinentibus, benignum assensum præbemus, voci omnipotentis Dei obedimus, qui suos nos admonet audire ministros, dicens : qui vos audit me audit et qui vos spernit me spernit. Ac per hoc regni nostri patriæque consuetudinem exercendo nobilitamus; atque Domini sanctorumque gratiam facilius omnino nos adepturos confidimus. Igitur notum esse volumus omnibus fidelibus sanctæ Dei Ecclesiæ præsentibus atque futuris, quia venerabilis Nanneticæ sedis Attardus episcopus, postulavit nostram benevolentiam atque religionem Ecclesiæ sibi commissæ consulens solatium atque consolationem de rebus ejusdem Ecclesiæ faceremus, per scripturarum seriem quod nos fecisse monstratur indicio hujus cartulæ. Cum ergo prius prædicta Ecclesia multis solum rebus multisque possessionibus ac mescimoneis, theloneis, nundinis, atque apparatibus foret ditata Ecclesiasticis prævalente comitatûs.

Ac prauvrum hominum potestate necnon etiam piratica ac paganorum ventatione ita destituta habetur propria facultate ut videntur tantæ fabricæ in honorem principis Apostolorum sancti Petri et Doctoris gentium sancti Pauli fundatæ ruinæ casus que meminere cujusque precibus libentissime annuentes facientesque voti ob honorem Dei et sanctorum apostolorum prædictorum et pro animæ nostræ remedio genitorisque ac dilectissimæ Marmohec conjugis sine pro amantissimo compatre nostro francorum rege Carolo sine morà reddimus Ecclesia Sancti Petri luminaribus, e

veille de rétablir ses affaires, lorsque la mort d'Erispoé et l'avènement de Salomon, qui était favorable à Gislard, ainsi qu'une nouvelle irruption des Normands, déconcertèrent

prædicto venerabili Attardo Episcopo et Deo auctore, successoribus ejus atque episcopatus juxta morem aliarum civitatum in perpetuum habendam atque confirmavimus per hanc scripturam medietatem telonci omnis mexcimonei unde cumque ad præscriptæ civitatis partem sive navigio, sive alio quotibet mercatu carragine Rotatico atque taberni omnibus modis torialibus officinis defluentis et advenientis vie undecumque aliquid ut dictum est teloinei exiga potest Inri perpetuo possidendum.

Imprecatu Dei omnipotentis trementissimam potestatem utqui hujus telonei medietatem à prædictæ Ecclesiæ presumpserit auferre, suam sentiat ultionem proprie que corporis terminis multationem; nec mereatur clavigeri Regni celestis sancti Petri paradisiacam introductionem per cujus Reliquiarum clavens auro subornatam hoc reddidimus, sed potius incurrat Dathavi et Abixonis submersionem ut quicumque hanc nostram redditionem et confirmationem servaverint, sentiant divinam consolationem et dexteram suam contra suos adversarios victricem. Qua propter est hoc nostrum factum invalabile servietur fieri jussimus hoc scriptum per quod manifestetur reddidisse atque confirmasse medietatem telonei omnis Nannetica civitatis, necessitatibus et utilitatibus Ecclesiæ ejusdemque pastoribus recipiendam et habendam per suos proprios ministeriales, nostris et futuris temporibus. Et ut hac nostra redditionis et confirmationis auctoritas certius credatur, et diligentius confirmetur, manu propria eam subterfirmavimus et nobilitati gentis nostræ affirmari rogavimus, atque sigillo nostro jussimus insigneri, ut nullo calumniatore valeat inviolabilis perducare signum Hérispogii, regis Britanniæ gentis, qui hanc præceptionis, restitutionis et confirmationis auctoritatem fieri et affirmari rogavit signum Marmohec, ejus conjugis Signum Conani Signum Rodiani S. Bxam S. Prejus S. Rivolen

-

[ocr errors]

S. Ronsel - S. Bextimaldi S. Humjenis S. Wicomari S. Salomonis consentientis S. Pascueten S. Bleidic-S. Dimimallon

[blocks in formation]

S. Gargusten

- S. Sennac.

S. Comesnani

S. Matiradir.

-

- S. Sapia

- S. Allinret

Collationné par moy soussigné, Jean Gaultier, prêtre notaire

tous ses plans. Chassé de nouveau de Nantes, comme un homme partial et plus favorable aux Français qu'aux Bretons, Actard continua à prendre part à tous les conciles de

apostolique, reçu, immatriculé et demeurant à Nantes suivant ordonnance du chapitre de l'Eglise dudit Nantes, sur un ranstemp en vellin rapporté fait par Jean Le Clerc et Jean Chevalier, notaires royaux de la cour de Nantes et d'eux signé le quatorzième jour de mars mil quatre cent quatre-vingt-treize, uivant l'ordre et commission du Roy de France alors regnant, sur les lettres et chartes anciennes des archives et escrins de aditte Eglise. Et la présente copie délivrée par moy scribe susd. et soussigné à Nantes, le vingt-huitième jour de février mil six cent quatre-vingt-deux.

Par ordonnance du chapitre.

Archives départementales série G. 87.

J. GAULTIER,
Scribe.

Diplôme de Charles le Chauve (Copie rappelant les termes de la charte du roi Erispoë et les confirmant) – An 862.

In nomine sanctæ et Individuæ Trinitatis. Carolus gratia Dei Rex. Si petitionibus sacerdotum Christi utilitati maxima ecclesiarum sibi commissarum pertinentibus benignum assensum præbemus, regiam consuetudinem exercemus; ac per hoc æternitatis gratiam facilius nos adepturos omnino confidimus. Itaque notum esse volumus omnibus sanctæ Dei ecclesiæ fidelibus et nostris præsentibus atque futuris, quia dilecti nobis compatris et fidelis nostri Herispogii, cui siquidem marcam sive conserreticum Nannetium beneficiario jure habendum, et secundum nostram fidelitatem tenendum largiti fuimus, precibus instantibus iuxta commonitionem et suplicem petitionem venerandi sanctæ sedis ecclesiæ Nannetico Pontificis Attardi eo quod eadem Ecclesia sæculi innumerabilibus ædibus urgentibus, facultatibus destituta habebatur. Concessimus eidem Præsuli Attardo, et, deo auctore, successoribus suis, habendam midietatem telonei, omnis mercimonii unde cumque ad prædictæ civitatis portum sive navigio sive aliquo quolibet modulo mercatis,

France avec le titre d'évêque de Nantes. Il avait assisté à celui de Bonoile près de Paris en 856; il assista à celui de Poissy et au troisième d'Aix (862). Mécontent de l'appui que

carragine atque tabernis omnibus ministerialum officiis decurrentis et advenientis vel undecumque aliquid telonei exigi potest.

Quapropter altitudinis nostræ præceptum hoc fierijus simus perquid Augusti Ludovici et nostræ simul etiam et pro æterna retributione animarum præmemorati eorumdem ad hoc idem negotium peragendum, vel uti promissum. Deprecatio intercessit, medietatem omnis telonei de quibus cumque rebus, sicut infra infertum est in prædictæ civitatis locis mercatis suburbio vel portu rationabiliter vel legaliter exigitur, utilitatis præfatæ ecclesiæ sancto sedis Nanneticæ sub honore beati Petri, apostolorum principis, fundata positaque necessitatibus servorum Dei. Ibidem famulantium secundum proprii Pastoris præsentis et futurorum canonicam administrationem recipiendam per suos proprios ministeriales et habendam nostris et futuris temporibus concedimus et confirmavimus, videlicet et quidquid ex eadem medietate supradicti omnis teleoni acquiri potest, utilitatibus memoratæ Ecclesiæ præsulis et canonicorum ibi morantium sive cujus piam contradictione aut substratione perpetuo jure habeatur in futuram nostram et eorum quorum supra fidelium nostrorum fecimus mentionem divina retributionis misericordiæ solutum. Ut autem hoc magnitudinis nostræ proaptum ab omnibus Dei nostrisque fidelibus et certius credatur et diligentius conservetur, de annulo nostro subter jussimus insigniri etc...

Par copie collationnée sur un transempt escrit sur vellin, extrait des arches et escrins de l'église de Nantes par Jan Le Clerc et Jan Chevalier, notaires de la Cour de Nantes, suivant leur commission et commandement du Roy et d'eux signé, en datte du quatorzième jour de mars mil quatre cens quatre-vingt-treize, estant aux archives de ladite Eglise et la présente copie délivrée par moy soussigné, Jan Gaultier, prêtre, notaire apostolique. Reçu immatriculé et résidant à Nantes, scribe dudit Chapitre, sous le sceau d'iceluy, à Nantes, le treizième jour de mars mil six cens quatre-vingt-deux.

Par ordonnance du chapitre.

Archives départementales, série G. 87.

JAN GAULTIER.

Scribe.

Gislard trouvait en Bretagne, il en portait ses plaintes à tous les conciles du royaume, et saisissait toutes les occasions de nuire aux pontifes partisans de l'évêque de Guérande. Le roi Salomon, fatigué de toutes les démarches d'Actard, qu'il regardait comme autant d'entreprises sur son autorité, se plaignit à son tour. Il écrivit au pape Nicolas I que l'évêque Actard était un brouillon qui réordonnait ceux que Gislard avait ordonné. Le pape répondit que si Actard n'agissait pas bien en réordonnant les clercs, il se trouvait que le dit Actard était cependant évêque avant Gislard et que le saint pape Léon IV, écrivant à Nominoé lui parle d'Actard et lui rend témoignage que sa vie et ses actes sont sans reproches.

Actard assista en 866 à Rouen à l'ordination d'Electram, évêque de Rennes, avec Robert du Mans. La cérémonie eut lieu le 18° dimanche après la Pentecôte, 29 septembre, et fut présidée par Hérard, archevêque de Tours. On trouve Actard au concile de Troyes, en 867; il en porta les lettres à Rome d'où le pape écrivit au roi Salomon et aux évêques qu'il accordait le Pallium à Actard, leur recommandant de le nommer au premier siège vacant, fût-il métropolitain.

L'almanach de Bretagne place à l'année 862 la fondation du chapitre de Saint-Aubin de Guérande par Salomon pour faire honneur à Gislard, afin qu'il eut auprès de lui un clergé semblable aux autres évêques et ne leur cédât en rien.

Actard souscrivit encore en 869, au concile de Vermeries, comme évêque de Nantes. Vers la fin de la même année, il reçut l'administration de l'évêché de Thérouane dont il prit dès lors le titre dans les diverses assemblées auxquelles il assista. Cependant Nantes restait sans titulaire. Enfin, en 872, à son retour de Rome où il était allé porter les actes du concile de Douzi, Actard fut promu à Tours: c'était le premier évêque de Nantes qui changeât de siège.

Quoique n'étant plus réellement évêque de Nantes depuis 870, on le compte dans la chronologie épiscopale jusqu'à son

« PreviousContinue »