MYSTERIUM DE WETENSCHAP TEGENOVER HET R. Kabz Modus, quo corporibus adhaerent spiritus. omnino ST. AUGUSTINUS 'S-GRAVENHAGE C. BLOMMENDAAL 1905 VOORBERICHT. Te midden van eene samenleving, die zich steeds meer kenmerkt door een rusteloos streven naar genot, naar aanzien en rijkdom en naar het vermeerderen van practische kundigheden, waarin het dus niet gemakkelijk valt gehoor te krijgen voor eene bespreking omtrent een wijsgeerig onderwerp, verschijnt dit boekje, dat over het Mysterie des levens handelt. Zal het vele lezers vinden? Uit het voorgaande valt af te leiden, dat mijne verwachtingen in dit opzicht niet bijzonder hoog gespannen zijn. Menigeen is gewoon, als hij een werkje als dit onder de boeken van leesgezelschap of leeszaal aantreft, het eens te doorbladeren om het spoedig weder ter zijde te leggen „daar het slechts wijsgeerige bespiegelingen bevat, voor de practijk van geen nut”. Die geeuwende, lustelooze, geen-tijd-hebbende doorbladeraars, ik heb ze niet noodig! Ik zoek ernstige lezers, die er zich toe wenschen te bepalen na te denken over het wonder des levens, het mysterie ook van hun leven. Voor dezen de volgende toelichting. Het valt niet te ontkennen, dat, waar toch reeds zoo velerlei factoren samenwerken om den ,,practischen" mensch er afkeerig van te doen zijn, zich met wijsgeerige onder werpen in te laten, ook de wijze waarop deze gewoonlijk worden besproken niet bevorderlijk is voor het wekken van belangstelling bij zeer velen, die zich niet geheel aan de wijsbegeerte kunnen wijden. En de werken van BETTEX dan? 1) vraagt wellicht deze of gene. Voorzeker, die werken bevatten zeer veel schoons (met name het eerstgenoemde) en wekken op tot ernstig nadenken. Evenwel, vooreerst zijn zij vrij omvangrijk, eene omstandigheid, die in onzen tijd van rusteloos streven en ploeteren, velen van de lezing zal terughouden. Zij bevatten daarenboven beschouwingen over Mystiek en Symboliek, gepaard met opmerkingen naar aanleiding van talrijke in den bijbel voorkomende uitdrukkingen, waarin de schrijver, naar mijne meening althans, aan zijne verbeelding te veel den teugel viert. Hij verkondigt daarbij over wilsvrijheid en fataliteit denkbeelden, die m. i. onvereenigbaar zijn met het geloof in een rechtvaardig God en met eene christelijke wereldbeschouwing. En eindelijk veronderstelt hij bij zijne lezers eene mate van bijbelkennis, die bij niet-theologen zeker zeldzaam zal worden aangetroffen. Ik heb getracht het onder den titel van dit boekje vermelde onderwerp op zoodanige wijze te behandelen, dat de beschouwingen zonder voorafgaande, diepzinnige wijsgeerige studiën door ieder verstandelijk ontwikkeld mensch te volgen zijn. Intusschen, zonder eenige geestelijke inspanning zal dit niet gaan, een spoorwegromannetje schreef ik niet. Doch evenmin een z.g. stichtelijk boekje. 1) BETTEX „Natuurstudie en Christendom”; „Natuur en Wet"; „Symboliek der Schepping en der Eeuwige Natuur" e. a. V Het was alleen mijn doel het vraagstuk van het wezen des levens in het algemeen, en dat van het menschelijke leven in het bijzonder, onder de oogen te zien, en hierbij vooral op het beginsel der wilsvrijheid den nadruk te leggen. De toepassing van dit beginsel behoort tot het gebied der Moraal; en met STAHL zeg ik, wat die toepassing betreft,: ,,(es) wird Ieder für sich nach seinem Gewissen für Gott beurtheilen wie er es damit zu halten hat". Trouwens, aan voorlichting behoeft het hierbij niemand te ontbreken. Het onderwerp werd door mij als volgt ingedeeld. Eerst werden eenige beschouwingen gewijd aan de Wijsbegeerte, omdat deze noodig werden geacht voor een goed begrip van de beteekenis van het vraagstuk des levens. Daarna werd stilgestaan bij de meeningen omtrent de wijze waarop de mensch tot kennis kan komen en die door de tegenstelling: Empirisme en Rationalisme worden aangeduid. Vervolgens werd het verschil tusschen Leven en Stof besproken. In de laatste drie Hoofdstukken werden achtereenvolgens de Materialistische, Idealistische (Psychomonistische) en Dualistische zienswijzen behandeld, m. a. w. een overzicht gegeven van de wijze waarop men heeft getracht de verhouding van het leven tot de stof te verklaren. Bij de bewerking besefte ik in toenemende mate, dat de taak, die ik mij had gesteld, buitengewoon groote moeilijkheden in zich sluit. Toch heb ik mij hierdoor gedurende den arbeid niet laten afschrikken evenmin als, na de voltooiing daarvan, de overtuiging, dat mijn „willen" is gebleken ver verheven te zijn boven mijn „kunnen”, mij van de publiceering heeft doen afzien. Het geldt hier toch eene proeve van populaire behandeling |