Page images
PDF
EPUB

eram commeritus: nam revera nihil aliud feceram, quàm me defendere, longè modeftiùs & moderatiùs quàm tenebar, contra atrociffimas calumnias quas quis excogitare poffit, & ad quas cunctari, nec illis me tempeftivè opponere, fummæ imprudentiæ fuiffet. Nam præterea quòd fupra demonftravi, Voetium confilium iniisse à longo tempore omnibus perfuadendi me Atheum effe, juftam habeo caufam exiftimandi quòd etiam me vellet Atheismi in Judicio infimulare, atque, quantum in fe foret, innocentem falfis teftimoniis obruere ac opprimere. Nec enim injuria ei fiet, fi dicatur aptus teftibus corrumpendis; & Schoockius afferit quòd, cùm nihil magis mihi objici à fe commendaret quàm Atheismum, spondebat tales teftes aliquando prodituros (ad me iftius criminis convincendum), qui poffent revera affidui five claffici teftes haberi. Nec. & mod. defenf. pag. 48. Sed ex quo vidit me meæ defenfioni invigilare, nullum producere potuit. Alterum gravaminum, quibus me oneraftis, caput eft illa fententia, quæ à vobis lata dicitur, quâ mea fcripta condemnantes, Prætori veftro facultatem faciebatis in me agendi, & quantum in vobis erat me muletandi honore & bonis. Addo, pro tertio, non folùm Actum | 11 Junii 1645, quo prohibebatis Typographis & Bibliopolis edere aut vendere fcripta quæ pro me forent, quo tempore accepi Judicium DD. Groninganorum, datum 10 Aprilis ejufdem anni, quod meæ juftificationi inferviebat, dum Voetius curabat excudi epiftolam Schoockii ad fuas in me ftatuminandas calumnias, fed etiam omnem illam protectionem, quam à quadriennio indulfiftis injuriis iftius Voetii & cæterorum quos in me concitavit ; adeo ut aliquamdiu nemo amicorum meorum in veftrâ urbe aufus fuerit, nifi diffimulatis manu & nomine, ad me ea perfcribere quæ ifthîc in meum præjudicium fiebant, licet nequirent legitime, me non præmonito, fieri. Et dum Schoockius affectibus Voetii indulgebat, in me fcribendo, ut ipfi placeret, atrociffimas & teterrimas quaflibet calumnias, gratus vobis hofpes erat & in veftrâ Urbe acceptiffimus; & teftimonium, quod ab ipfo extortum fuerat, in judicio ceu bonum & validum admittebatur, licet contradictionibus fcatens & æquivocationibus refertum, uti poftea explicuit; debuiffetque ipfius liber, in me ante editus, ipfum recufabilem & suspectum reddidiffe. Sed, poftquam quafdam pro me veritates confessus eft, actio injuriarum ideo ipfi fuit intentata, | & quamvis eas tam evidenter comprobarit, ut de illis DD. Groningani dubitare nequiverint, nondum tamen ideo apud vos abfolvi potuit. Adeo ut videamini, à quatuor annis, omni ope in id incubuiffe ut mihi manicas injiceretis ne me defenderem, dum vapulabam adver

fario n

Sed

& han

me co

pertuli

molien

pore fi

neque

peto,

poffim faltem

negari

me lata fundam probati

veneror

magis c

ratis apu

ipfe hab

fario meo, & is omnem fuam rabiem & furorem in me effundebat. Sed & inter rationes propter quas à vobis fatisfactionem expecto, & hanc, fi placet, reponam, nempe noluiffe me illa vincula quibus me continebatis abrumpere, licet facillimum fuiffet; & patienter pertuliffe omnes injurias quas ab illo tempore retuli à Voetiis, nihil moliendo ad meî vindicias, eo quòd viderem vos toto veftro corpore fic eos protegentes, ut vobis intactis feriri à me nequirent; neque vos volebam offendere. Ad quæ omnia enixe ac fupplex peto, attendere velitis, ut quam expecto à vobis fatisfactionem poffim confequi. Quòd fi aliam obtinere non dabitur, dignemini id faltem mihi concedere, quod vel graviffimorum criminum reis denegari non folet: nempe ut per vos fciam, quæ eft fententia quam in me latam ferunt, per quos judices lata fit, quam habuerint caufam fundamentalem eam ferendi, & quæ fuerint tum accufationum tum probationum capita ex quibus me condemnarunt. Super his Deum veneror, | velit vobis ea infpirare confilia, quæ gloriæ fuæ promovendæ magis conducent, & ex quibus majorem laudem & celebritatem referatis apud eos omnes quibus virtus eft in pretio, juftamque rationem ipfe habeam me profitendi,

Nobiliff. & Amplifs. DD.,

Vobis addictiffimum

DES CARTES.

ÉCLAIRCISSEMENTS

I

PAGE 204, NOte a.

Le même ouvrage de G. Voet, Sele&arum Difputationum Pars Prima (1648), donne, à propos de la 4° thèse De Atheismo, soutenue le 13 juillet 1639, le passage suivant, visiblement remanié et augmenté en 1647 pour la publication :

Vfque in hodiernum diem, multi ex Belgis, præfertim Batavis, novi>> tatis nimis avidi, Libertinismo (sic) nimis patienter & ftolide admiran»tur, fanaticos quofque hic ortos & emergentes, aut aliunde ob libertatem >> feu licentiam fectarum huc confluentes Libertinos, neutrales, atheos » benigne ferunt, cumque iis familiariter converfantur, eos pro folitâ im» primis in exteros & peregrinos humanitate in deliciis habent. Oblectan> tur enim aut morum civilitate, aut urbanitate & dexteritate in falibus & » jocis, aut promptitudine aut faltem oftentatione alicujus ingenii, aut » aliquâ eorum five eloquentiâ five loquentiâ, aut facultate poëticâ, aut » aliquâ arte & thaumaturgiis atque inventis mathematicis & mechanicis, » aut aliquâ folius arithmeticæ & geometriæ practicæ exercitatione. Hæc » aliaque folidæ fapientiæ & pietati, quæ delicatulis & verfatilibus homi»> nibus nimis morofa & molefta, vulgò præferuntur. Hic pietatis honos. » Hinc fertilis atheorum, libertinorum, Lucianorum, neutralium, apud » nos proventus, furor, infolentia. Lipfius epift. cit. dicit se plurimos no» viffe qui Deum negarent; & ibidem illi res erat cum Berchemii amico, » viro literato : fed hic hærebat in Belgio Papiftico. In Hollandiâ nuper » fuit indoctus & lowrixò, quis Torrentius, opificio & arte pictor: is quod » à penicillo exspectare non poterat, à garrulitate fuâ quæsivit, quâ incau» tas & voluptuarias mulierculas, aliofque infanos quofdam homines, in » profeffionem Epicuream (ad quam propendebant) traheret atque unà » argento emungeret, ita ut nonnulli foro cefferint. Summa Atheismi ejus >> videbatur effe: infernum effe hîc mifere vivere; cœlum verò hic bene » vivere, & bonarum rerum effe. Senatus Harlemenfis, conquifitis teftimo» niis, ex confilio feptem præftantiff. ICC. quæftionem de illo habuit; sed

[ocr errors][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

» cùm non confiteretur, viginti annorum incarceratione fuit multatus. >> Inde paucis annis poft dimiffus, in Angliâ ad tempus aliquod publico » ftipendio honoratus vixit: unde bello civili exorto, ftipendio deftitutus, » in Hollandiam cùm rediiffet anno 1644, Amfteldami obiit & fepultus eft. » De caufâ & geftis ejus, in archivis & fcriniis urbis Harlemensis (fi cui » hæc tanti sint) plura conquiri poffunt. Fuit & alius quidam idiota Alc>> marianus, nomine Nachtegælius, qui anno 1614 aut 1615 (fi bene memini), ob atheas blafphemias de tribus impoftoribus Haga - Comitis effutitas, ab ordinariis deputatis Ordd. Hollandiæ in exilium pulfus eft. » Plura ejufmodi monftra recenferi poffent, fi hiftoria fcribenda effet & » non potius æternis tenebris fepelienda illa nomina, quæ publicâ judicum fententiâ, aut propriis fcriptis, orbi non innotuerunt. Saltem conftat, » Bataviam noftram tanquam hærefeon, Libertinifmorum, & Atheismo>> rum, fentinam ubivis fuisse habitam ; ac propterea hæreticos ac fanaticos, » alibi dilapfos aut extrufos, prætenfâ loci libertate feu licentiâ illectos, hîc » fibi afylum quæfiviffe. » (Pages 223-224.)

[ocr errors]

II

PAGE 247, NOte a.

Sur les relations de Descartes et de Desmarets, voici le témoignage de celui-ci dans son ouvrage Ultima patientia tandem expugnata etc. (Groningue, 1644), dont le dernier chapitre a précisément pour titre : Quo expenduntur ea quæ ad Nob. D. Defcartes fpe&ant, p. 397-423:

<< Supereft ut id diluam, quod ambitiofe quoque mihi objectum fuit: me » Nobilem virum D. Renatum Defcartes ad fcribendum contra D. Voe» tium impuliffe; ipfi Articulos Synodi Hagienfis communicaffe, ut eos in » Præfatione fuæ Epiftolæ ad Virum Celeberrimum commodè explicaret (voir ci-avant, p. 7 à p. 11); ac tandem feduxiffe Cl. D. Schoockium, » ut in jus citatus à Cartefio Myfteria ea | revelaret, quæ minus honorifica » D. Voetio fuiffe videntur. Nec fagaciores plerique dubitant, non alio » cuneo Narrationis famofæ fcriptorem ada&tum fuiffe, quàm ut laboranti » D. Voetij famæ, ex ijs quæ in Senatu noftro Academico tranfa&ta fuerant, » fubveniret: elevatâ fi poffet Actorum fide, per ea quæ in meam existi> mationem emittebat. Et ipfe D. Voetius fibi eft confcius fuas querelas » de Cl. D. Schoockio per me feducto fe hinc inde difperfiffe; quæ caufa » quoque fuit, cur ego Sceleftus fimplex, ille verò duplex, ipfi diceremur. » Et quo major invidia hîc mihi creetur, id exaggeratur vehementer, quòd >> Cartefius fit homo Pontificius & Jefuitarum difcipulus, quem armaverim » & cujus patrocinium fufceperim contra Theologum Reformatum... » (Pages 397-398.)

« Ad Cartefium quod attinet, is fanè talis eft & à genere & ab eruditione, » ut me non pudeat amicitiæ ipfius; quam fcio multos alios meæ condi» tionis homines in Belgio, D. Voetio quoad Zelum ac Pietatem | non >> inferiores, & coluiffe & colere : quàm arêta cum ipfo intercefferit familia>> ritas Reverendo & Doctiffimo Viro, ut alios mittam adhuc viventes, >> D. Ludovico de Dieu, toti Academiæ Leydenfi conftat. Et quòd Vir » fubactiffimi ingenij & liberrimi judicij hæreat adhuc in Pontificiâ com>> munione, videat D. Voetius annon fit quadantenus in caufâ, dum ipfum >> acerbitate nimiâ fugat, & fcandalum illi multiplex objicit, moribus & » modis agendi nimis alienis à fuâ profeffione... » (Pages 398-399.)

[ocr errors]

<< Interea tamen, quàm falfò mihi imputetur, quòd ipfum impulerim ad » fcribendum in D. Voetium, aut evulganda ea quæ Hagæ facta fuerant, » non alijs oftendam nunc verbis, quàm quibus olim ufus fum ad Clariss. » & Celeberrimum D. Rivetum, in eâ quam ad illum dedi Epiftolâ XXII » Juli 1643. Ex litteris tuis, inquiebam, intelligo quàm liberaliter & » gratis ifthic mentiantur : quòd enim spargitur à nonnullis me authorem fuiffe D. Defcartes fcribendi contra D. Voetium, & fugillandi nuperam » Synodum, purum putum est mendacium; cui dum te, Vir Clariffime, » oppofuifti, debitum Veritati & Innocentiæ patrocinium præbuifti. Deum » enim omnium teftem & iudicem teftor, me illius Scriptionis confilium » D. Defcartes, homini, antequam illud cepiffet, mihi folùm de nomine. » noto, nec directè | nec indirectè fuggeffiffe; nullamque materiam vel me » diatè vel immediatè ad illam ipfi contuliffe, aut eam mihi vifam antequam » excuderetur. Et qui potuerim ego A&a Synodica nupera illi communi» caffe, ut ea traheret in rem fuam, cùm nec mihi ipfi ea vifa fint nifi diu » poftquam huc veni? unde nonnifi femel ad eum scripfi1, gratias acturus » pro libri fui exemplari ad me transmisso; & tum fane primùm mirari » fubijt, quòd etiam illum non latuiffent quæ in Synodo tranfa&a fuerant: » adeo (ex confcientiâ loquor) me inscio hæc illi innotuerunt & ab eo pro» mulgata funt... Quin vifus eft mihi in Præfatione non offendisse præ» \teritam Synodum, fed complanasse viam proximæ, ad eam A&orum » fuorum juftam interpretationem, per quam omnem ex illis ortam offen» fionem, fuá etiam authoritate falvâ, facillimè abftergat. Si verò is ali» quid acerbiùs fcripfit in D. Voetium, id omne hic fibi imputet, & illius » meminerit tituli in Pande&is : Quod quifque juris in alterum ftatuerit, >> ut ipfe eodem jure utatur. Nihil tam acerbè illic di&um deprehendes, » quod non fit lenius ijs quæ habet in fuo Specimine contra me : ita folet, » jufto Dei judicio, ijs accidere qui omnia fibi in omnes licere putant, ut

ע

» quam malè dicendo de alijs ceperant voluptatem, malè de fe audiendo » amittant... » (Pages 399-401.)

<< Hæc malui referre, ijfdem verbis quibus antea fcripfi, quo conftet ipfi

a. Lettre perdue.

b. .Lib. II, tit. II.

c. Voir ci-avant, p. 6, note a.

[ocr errors][merged small][ocr errors][ocr errors][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]
« PreviousContinue »