atque aliæ innumeræ, fuprà & infrà, & ultra hujus figuræ planum, per omnes spatii dimensiones sparsæ intelligentura. Tertiò, putandum eft, non tantùm Solis & Fixarum, 5 fed totius etiam cœli materiam fluidam effe, five liquidam quod jam vulgò omnes Aftronomi concedunt, quia vident phænomena Planetarum vix aliter poffe explicari. Sed in hoc multi mihi videntur errare, quòd flui10 ditatem cœlo tribuentes, illud tanquam fpatium planè vacuum imaginentur, ita ut motibus quidem aliorum corporum non refiftat, fed præterea nullam habeat vim ad ipfa fecum deferenda : neque enim in rerum naturâ ullum tale vacuum effe poteft, ac fluidis omni15 bus hoc eft commune, ut ideò tantùm non resistant aliorum corporum motibus, quòd in feipfis etiam habeant motum. Et quia hic motus facilè in omnes partes determinatur, ejus vi, cùm in unam aliquam partem eft determinatus, neceffariò fecum deferunt 20 alia omnia corpora in se contenta, quæ à nullâ caufâ externâ retinentur, quantumvis ipfa fint folida & quiefcentia & dura; ut ex antè dictis eft manifeftum. b Quartò, cùm videamus Terram nullis columnis fuffultam, nullifque funibus appenfam, fed circum25 quaque fluidiffimo tantùm cœlo cinctam effe, putemus quidem illam quiefcere, ac nullam habere propenfionem ad motum, quandoquidem nullam advertimus. Sed ne putemus hoc obftare, quominùs ab ifto cœlo deferatur, & ejus motibus immota obsequatur : a. Dans l'édition princeps, la figure en question occupe toute la page 78. XXIV. Cælos effe fluidos. XXV. Cælos omnia corpora in fe contenta fecum deferre. XXVI. Terram in cœlo fuo quiefcere, fed nihilominus ab eo deferri. XXVII. Idemque fentiendum netis. ut navis, nullis ventis nec remis impulfa, nullifque anchoris alligata, in medio mari quiescit, etsi fortè aquæ ingens moles, occulto curfu delabens, ipfam fecum ferat. Et quemadmodum cæteri Planetæ in hoc cum Terrâ 5 effe de omnibus Pla- conveniunt, quòd fint opaci & radios Solis reflectant, non immeritò arbitrabimur illos etiam in hoc ei fimiles effe, quòd unufquifque quiefcat in eâ cœli regione in quâ verfatur; quòdque omnis variatio fitûs quæ in illis obfervatur, ex eo tantùm procedat, quòd 10 omnis materia cæli, quæ illos continet, moveatur. XXVIII. Terram, propriè loquendo, non moveri, nec ullos Planetas, ferantur. 15 Hîcque oportet eorum meminiffe quæ de naturâ motûs fuprà dicta funt: nempe illum quidem (fi proquamvis à cœlo tranf. priè loquamur, & secundùm rei veritatem), effe tantùm translationem unius corporis ex viciniâ eorum corporum, quæ ipfum immediatè contingunt & tanquam quiefcentia spectantur, in viciniam aliorum. Sed fæpe etiam ex ufu vulgi actionem omnem, quâ corpus aliquod ex uno loco in alium migrat, motum vocari; & hoc fenfu dici poffe, eandem rem eodem tempore 20 moveri ac non moveri, prout ejus locum variè determinamus. Unde fequitur nullum in Terrâ, nec etiam in aliis Planetis, motum propriè dictum reperiri : quia non transferuntur ex viciniâ partium cœli quæ illos immediatè contingunt, quatenus iftæ partes cœli ut 25 immotæ confiderantur. Ad hoc enim deberent ab omnibus fimul fejungi, quod non fit; fed quia materia cœli fluida eft, nunc unæ ejus particulis, nunc aliæ, à Planetâ quem contingunt removentur, idque per motum qui illis tantùm tribui debet, non autem Planetæ : a. Pars II, art. xxv, p. 53-54. 30 5 quemadmodum partiales tranflationes aquæ & aëris, quæ in terræ fuperficie fiunt, non tribui folent ipfi terræ, fed illis aquæ & aëris partibus quæ transfe runtur. Motum autem fumendo juxta ufum vulgi, dicendum quidem est Planetas alios omnes moveri, nec non etiam Solem & Fixas; fed non, nifi admodum incongruè, idem de Terrâ dici potest. Vulgus enim à Terræ partibus, ut immobilibus fpectatis, Stellarum 10 loca determinat; hafque eatenus moveri judicat, quatenus à locis ita determinatis recedunt: quod commodum eft ad ufum vitæ, ideoque rationi consentaneum. Quin etiam omnes ab ineunte ætate putavimus, Terram non effe globofam, fed planam, & in eâ effe 15 ubique idem furfum & idem deorfum, eofdemque mundi cardines, Orientem, Occidentem, Meridiem, & Septentrionem; quibus idcirco ufi fumus ad reliquorum omnium corporum loca defignanda. Sed fi quis Philofophus, animadvertens Terram effe globum 20 in cœlo fluido & mobili contentum, Solem autem & Stellas fixas eundem semper inter se situm servare, his utatur ut immotis ad illius locum determinandum, & ideò affirmet ipfam moveri, abfque ratione loquetur. Nam primò, juxta philofophicum fenfum, 25 locus determinari non debet per corpora valde remota, quales funt Fixæ, fed per contigua ejus quod dicitur moveri. Ac deinde, juxta ufum vulgi, non est cur Fixas confideret ut immotas, potiùs quàm Terram, nifi quòd putet ultra ipfas non effe ulla alia cor30 pora, à quibus feparentur, & quorum refpectu dici poffint moveri, Terra autem quiefcere, illo fenfu quo XXIX. Nullum etiam motum Terræ effe tribuendum, quamvis motus impropriè juxta ufum vulgi fumatur; fed tunc rectè dici, alios Planetas mo veri. : XXX. Planetas omnes circa dicit Terram moveri refpectu Fixarum. Atqui hoc putare à ratione eft alienum : cùm enim mens noftra sit talis naturæ, ut nullos in mundo limites agnofcat, quifquis ad immenfitatem Dei & fenfuum noftrorum infirmitatem attendet, æquius effe judicabit fufpicari, ultra illas omnes Stellas fixas quas videmus, fortè effe alia corpora, ad quæ comparata Terra quiescere, ipfæ autem omnes fimul moveri dici poffint, quàm fufpicari nulla poffe talia esse. 5 10 15 Sic itaque fublato omni fcrupulo de Terræ motu, Solem à cœlo deferri. putemus totam materiam cœli in quâ Planetæ versantur, in modum cujusdam vorticis, in cujus centro est Sol, affiduè gyrare, ac ejus partes Soli viciniores celeriùs moveri quàm remotiores, Planetafque omnes (è quorum numero eft Terra) inter eafdem iftius cœleftis materiæ partes femper verfari. Ex quo folo, fine ullis machinamentis, omnia ipforum phænomena facillimè intelligentur. Ut enim in iis fluminum locis, in quibus aqua in fe ipfam contorta vorticem facit, fi variæ feftucæ illi aquæ incumbant, videbimus ipfas 20 fimul cum eâ deferri, & nonnullas etiam circa propria centra converti, & eò celeriùs integrum gyrum abfolvere, quò centro vorticis erunt viciniores; & denique, quamvis femper motus circulares affectent, vix tamen unquam circulos omnino perfectos defcribere, fed 25 nonnihil in longitudinem & latitudinem aberrare: ita eadem omnia de Planetis abfque ullâ difficultate poffumus imaginari, & per hoc unum cuncta eorum phanomena explicantur. XXXI. Quomodo finguli Pla- Sit itaque S Sol, & omnis materia cœleftis eum cir- 30 cumjacens ita moveatur in eafdem partes, nempe ab 10 Occidente per Meridiem verfùs Orientem, five ab A per B verfùs C, fupponendo polum Borealem fupra hujus figuræ planum eminere: ut ea quæ eft circa Saturnum, impen 5 dat ferè annos tri ginta ad eum per totum circulum ↳ deferendum; ea vero quæ eft circa Jovem, intra annos 12 C illum cum ejus affeclis deferat per circulum 24; ficque Mars duobus an 15 nis, Terra cum Lunâ B A uno anno, Venus octo menfibus, & Mercurius tribus, circuitus fuos in circulis o, T, d, ?, materiâ cœli eos deferente, abfolvant. Nec non etiam corpora quædam opaca, perfpicil20 lorum ope nobis confpicua, quæ dicuntur Solis maculæ, ipfiufque fuperficiei contigua funt, fpatio viginti fex dierum eum circumeant. XXXII. Quomodo etiam Solis maculæ. XXXIII. Ac præterea, ut fæpe in aquarum vorticibus vidi contingere, in majori illo cœleftis materiæ vortice fint Quomodo etiam Terra 25 alii minores vortices, unus in cujus centro fit Jupiter, alter in cujus centro fit Terra, qui in eafdem partes ac major vortex ferantur; & ille qui habet Jovem in centro, deferat circa ipfum quatuor ejus affeclas, tali celeritate, ut remotiffimus diebus 16, fequens die30 bus 7, tertius horis 85, & centri proximus horis 42 unum circuitum perficiat; ficque, dum femel in ma circa proprium centrum, & Luna circa Terram vehatur. |