XI.

nis à Planetis non

differre.

& à Sole non adeò diftent, quin poffint ab ipfo illuminari.

5

Denique idem de Terrâ experimur: conflata enim Terram ratione lumi eft ex opacis corporibus, quæ Solis radios excipientia, illos non minùs validè quàm Luna reflectunt; quin etiam nubibus eft involuta, quæ licèt multò minùs opacæ fint, quàm pleræque aliæ ejus partes, fæpe tamen ipfas videmus, cùm à Sole illuftrantur, non minùs albicantes effe quàm Lunam; adeò ut fit fatis manifeftum, eam ratione luminis à Lunâ, Venere, 10 Mercurio, aliifque Planetis non differre.

XII.

Quod etiam confirmatur, ex eo quòd, Lunâ existente Lunam, cùm nova eft, inter Solem & Terram, ejus facies quæ à Sole non

à Terrâ illuminari.

XIII.

Solem inter Fixas, &

netas poffe numerari.

illuftratur, debile quoddam lumen oftendat, quod facilè conjicimus ad illam pervenire à Terrâ, quæ i5 tunc radios à Sole receptos eam verfùs reflectit; minuitur enim paulatim, prout pars Terræ à Sole illuminata ab eâ fe avertit.

Atque omnino, fi Terram ex Jove refpiceremus, Terram inter Pla- minor quidem, fed fortè non minùs lucida nobis ap- 20 pareret, quàm hinc Jupiter appareat; ex vicinioribus autem Planetis, major videretur; fed ex Fixis, propter nimiam earum diftantiam, omnem confpectum effugeret. Ex quibus fequitur ipfam inter Planetas, & Solem inter Stellas fixas poffe numerari.

XIV.

Fixas eandem femper

retinere, non autem Planetas.

Differunt etiam inter fe Stellæ in eo, quòd illæ quas

à fe mutuò diftantiam Fixas vocamus, eandem semper à se mutuò distantiam, eundemque ordinem fervent; aliæ autem affiduè inter se fitum mutent: unde Planetæ five errantes appellantur.

XV.

Eafdem Planetarum

Equidem, ut in medio mari, tempore tranquillo,

25

30

cùm quis ex unâ navi alias eminus refpicit inter se fitum mutantes, fæpe poteft dubitare quibufnam ex illis, & annon etiam fuæ, motus (à quo procedit ista fitûs variatio) fit tribuendus : ita errores Planetarum, 5 è Terrâ conspecti, tales apparent, ut ex ipfis folis cognofci non poffit, quibufnam corporibus fint propriè tribuendi. Cùmque fint valde inæquales & implicati, non facile eft illos explicare, nifi ex variis modis, quibus poffunt intelligi, unum aliquem eligamus, fecun10 dùm quem ipfos fieri fupponamus. In quem finem inventæ funt ab Aftronomis tres diverfæ hypotheses, hoc eft, pofitiones, quæ non ut veræ, fed tantùm ut phænomenis explicandis idoneæ, confiderantur.

Harum prima eft Ptolemæi, quæ quoniam multis 15 phænomenis adverfatur (ut inprimis incremento & decremento luminis, quod in Venere ficut in Lunâ observatur), jam vulgò ab omnibus Philosophis rejici folet, ideoque hîc à me prætermittetura.

Secunda eft Copernici, & tertia Tychonis Brahe: 10 quæ duæ, quatenus funt tantùm hypotheses, eodem modo phænomenis fatisfaciunt, & non magna inter ipfas differentia eft, nifi quòd illa Copernici aliquantò fimplicior fit & clarior; adeò ut Tycho non habuerit occafionem illam mutandi, nifi quia non hypothefin dum25 taxat, fed ipsam rei veritatem explicare conabatur.

30

Quippe, cùm Copernicus non dubitâfset motum Terræ tribuere, hoc Tycho tanquam in Physicâ valde abfurdum, atque à communi hominum fenfu alienum, voluit emendare; fed, quia veram motûs naturam non fatis confideravit, verbo tantùm afferuit a. Voir t. V, p. 386.

apparentias per varias hypothefes posse explicari.

XVI.

Hypothefin Ptolemæi apparentiis non fatisfacere.

XVII.

Hypothefes Copernici & Tychonis non differre in quantum hypothefes.

XVIII. Tychonem verbo minus, fed re plus motús Terræ tribuere, quàm Copernicum.

XIX.

Me accuratiùs quàm

Copernicum, & ve

nem, Terræ motum negare.

Terram quiefcere, ac re ipfâ plus motûs ei conceffit quàm alter.

Quapropter ego, in hoc tantùm ab utroque diffentiens, quòd omnem motum veriùs quàm Tycho, & riùs quàm Tycho- curiofiùs quàm Copernicus, fim Terræ detracturus: 5 illam hîc proponam hypothefin, quæ omnium fimpliciffima, & tam ad phænomena intelligenda, quàm ad eorum caufas naturales investigandas accommodatisfima effe videtur ipfamque tantùm pro hypothefi, non pro rei veritate haberi velim.

10

|Primò, quia nondum certi fumus, quantum à nobis diftent Stellæ fixæ, nec poffumus eas fingere tam remotas, ut hoc phænomenis repugnet : ne fimus contenti fupponere ipfas effe fupra Saturnum, ut vulgò omnes admittunt, fed libertatem fumamus 15 quantumlibet altiores exiftimandi. Si enim earum altitudinem cum diftantiis hîc fupra terram nobis notis vellemus comparare, illa, quæ jam iis ab omnibus conceditur, non effet minùs incredibilis quàm quævis major; fi verò ad Dei creatoris omnipoten- 20 tiam refpiciamus, nulla poteft cogitari tam magna, ut ideò fit minùs credibilis quàm quævis minor. Atque non tantùm ad Planetarum, fed etiam ad Cometarum phænomena commodè explicanda, maximum spatium inter illas & fphæram Saturni ponen- 25 dum effe, infrà oftendama.

Secundò, quia Sol in hoc convenit cum Fixis, & cum flammâ, quòd lumen à fe ipfo emittat : putemus eundem etiam in motu cum flammâ, & in fitu cum Fixis, convenire. Nempe nihil quidem hîc fupra ter- 30.

a. Art. XLI.

ram videmus effe mobilius flammâ; nam & alia corpora, juxta quæ pofita eft, nifi fint admodum folida & dura, particulatim diffolvit, ac fecum movet. Sed tamen ejus motus fit tantùm fecundum partes, & tota 5 migrare non folet ex uno loco in alium, nifi ab aliquo alio corpore, cui adhæreat, deferatur; quâ ratione poffumus etiam exiftimare Solem conftare quidem ex materiâ valde fluidâ & mobili, quæ omnes cœli circumjacentis partes fecum rapit; fed in hoc nihilominus Stellas fixas imitari, quòd non ex unâ cœli regione in aliam migret.

10

Neque incongrua videri debet Solis cum flammâ comparatio, ex eo quòd nullam flammam hîc videamus quæ non continuo egeat alimento; quod idem 15 de Sole non obfervatur. Ex legibus enim naturæ, non minùs flamma, quàm quodvis aliud corpus, ubi femel exiftit, femper exiftere perfeverat, nifi ab aliquâ caufâ externâ deftruatur; fed, quia conftat materiâ quammaximè fluidâ & mobili, affiduè hîc fupra terram à 20 materiâ circumjacente diffipatur; atque ideò eget alimento, non ut eadem quæ jam exiftit confervetur, fed tantùm ut, dum ipfa extinguitur, semper alia nova in ejus locum substituatur. Solem autem non ita deftruunt partes cœli ei vicinæ, ideòque non ita eget 25 alimento quo reparetur. Sed tamen etiam infrà oftendetura, novam femper materiam in Solem ingredi, & aliam ex eo elabi.

XXII. Solem à flammâ differre, quòd non ita egeat alimento.

XXIII.

Hîcque notandum eft, fi Sol in fitu non differat à Fixis, ipsas omnes in unius alicujus sphæræ circumfe- Fixas omnes in eâdem

30 rentiâ non verfari, quemadmodum multi fupponunt,

a. Art. LXIX.

Sphærâ non verfari, Jed unamquamque vaftum fpatium circa

deftitutum.

Je habere, aliis Fixis quia ille in eâdem iftâ fphæræ circumferentiâ effe non poteft. Sed, ut Sol vaftum quoddam circa fe fpatium habet, in quo nulla Stella fixa continetur : ita fingulæ

Fixæ ab omnibus aliis valde remotæ effe debent, & unæ multò magis quàm aliæ, à nobis & à Sole diftare. 5 Sic in hac figurâ, fi S fit Sol, Ff erunt Stellæ fixæ;