Quintò, fi corpus quiefcens C effet minus quàm B, tunc, quantumvis tardè B verfus C moveretur, illud fecum moveret, partem fcilicet fui motûs ei talem transferendo, ut ambo poftea æquè celeriter moveren5 tur: nempe, fi B effet duplo majus quàm C, transferret ipfi tertiam partem fui motûs, quia una illa tertia pars tam celeriter moveret corpus C, quàm duæ aliæ refiduæ corpus B duplo majus. Et ita, postquam B ipfi C occurriffet, unâ tertiâ parte tardiùs moveretur quàm 10 priùs, hoc eft, tantundem temporis requireret, ut moveretur per fpatium duorum pedum, quàm priùs ut moveretur per fpatium trium. Eodem modo, fi B effet triplo majus quàm C, transferret ipfi quartam partem fui motûs; & fic de cæterisa.

15 Sextò, fi corpus C quiefcens effet accuratiffimè æquale corpori B verfus illud moto, partim ab ipfo impelleretur, & partim ipfum in contrariam partem repelleret: nempe, fi B veniret verfus C cum quatuor gradibus celeritatis, communicaret ipfi C unum gra20 dum, & cum tribus refiduis refle&eretur versus partem adverfam b.

Denique, fi B & C verfus eandem partem moverentur, C quidem tardiùs, B autem illud infequens celeriùs, ita ut ipsum tandem attingeret, effetque C majus 25 quàm B, fed exceffus celeritatis in B effet major, quàm exceffus magnitudinis in C: tunc B transferret tantum de fuo motu in C, ut ambo poftea æquè celeriter & in easdem partes moverentur. Si autem è contra exceffus celeritatis in B minor effet, quàm exceffus magnitu

a. Tome IV, p. 186, 1. 1.

b. Ibidem.

L. Quinta.

L.

Sexta.

LII.

Septima.

dinis in C, B in contrariam partem reflecteretur, & motum omnem suum retineret. Atque hi exceffus ita computantur: fi C effet duplo majus quàm B, & B non moveretur duplo celeriùs quàm C, ipfum non pelleret, sed in contrariam partem reflecteretur; fi verò magis quàm duplo celeriùs moveretur, ipsum pelleret. Nempe, fi C haberet tantùm duos gradus celeritatis, & B haberet quinque, demerentur duo gradus ex B, qui tranflati in C unum tantùm gradum efficerent, quia Ceft duplo majus quàm B: quo fieret ut duo corpora B & C cum tribus gradibus celeritatis poftea moverentur; & ita de cæteris eft judicandum. Nec ifta egent probatione, quia per se sunt manifesta.

Sed quia nulla in mundo corpora effe poffunt à reliquis omnibus ita divifa, & nulla circa nos effe folent 15 planè dura, ideò multò difficiliùs iniri poteft calculus, ad determinandum quantum cujufque corporis motus ob aliorum occurfum mutetur. Simul enim habenda eft ratio eorum omnium, quæ illud circumquaque contingunt, eaque, quantum ad hoc, valde diverfos habent effectus, prout funt dura vel fluida: quorum ideò diverfitas in quo confiftat, hîc eft quærendum.

5

20

Nempe, sensu teste, non aliam agnofcimus, quàm quòd fluidorum partes facilè recedant ex locis fuis, atque ideò manibus noftris verfus illa fe moventibus 25 non resistant; contrà autem durorum partes ita fibi mutuò cohæreant, ut non fine vi, quæ fufficiat ad istam illorum cohærentiam fuperandam, fejungi poffint. Et ulteriùs investigantes quî fiat ut quædam corpora fine ullâ difficultate loca fua corporibus aliis relinquant, 30 alia non item : facilè advertimus ea quæ jam funt

in motu, non impedire ne loca quæ fponte deferunt ab aliis occupentur; fed ea quæ quiefcunt, non fine aliquâ vi ex locis fuis extrudi poffe. Unde licet colligere, corpora divisa in multas exiguas particulas, 5 motibus à fe mutuò diverfis agitatas, effe fluida; ea verò, quorum omnes particulæ juxta fe mutuò quiefcunt, effe dura.

Neque profectò ullum glutinum poffumus excogitare, quod particulas durorum corporum firmiùs inter 10 fe conjungat, quàm ipfarum quies. Quid enim esse poffet glutinum iftud? Non substantia: quia, cùm particulæ iftæ fint fubftantiæ, nulla ratio eft cur per aliam substantiam potiùs quàm per fe ipfas jungerentur. Non etiam eft modus ullus diverfus à quiete : nullus 15 enim alius magis adverfari potest motui, per quem iftæ particulæ feparentur, quàm ipfarum quies. Atque præter substantias & earum modos, nullum aliud genus rerum agnofcimus a.

20

Quantum autem ad fluida, etfi fenfu non advertamus ipforum particulas moveri, quia funt nimis exiguæ, facilè tamen ex effectibus id colligitur, præcipuè in aëre & aquâ, ex eo quòd alia multa corpora corrumpant. Neque enim actio ulla corporea, qualis ifta corruptio eft, fine motu locali effe poteft; & caufæ 25 ipforum motûs infrà dicentur. Sed in eo eft difficultas, quòd istæ fluidorum particulæ non poffint omnes eodem tempore in unamquamque partem ferri; quod tamen requiri videtur, ut non impediant motum corporum ex quâlibet parte venientium, quemadmodum

a. Voir t. V, p. 385.

b. Pars III, art. XLIX, L et LI.

LV. Durorum partes nullo alio glutino fimul jungi, quàm earum quiete.

LVI.

Fluidorum particulas æquali vi verfus omnes partes moveri. Et corpus durum in fluido exiftens, à minimå vi poffe determinari ad motum.

7

videmus illas eum non impedire. Nam fi, exempli
caufâ, corpus durum B moveatur verfus C, ac quæ-

quam

manet

effe fu

lis flu

5

10

dam ex partibus fluidi in-
termedii D ferantur in con-
a trarium à C verfus B, hæ
motum ejus non juvabunt,
fed contrà magis impe-
dient, quàm fi planè effent
fine motu. Quæ difficultas ut folvatur, recordandum
eft, non motum, fed quietem effe motui contrariam ; &
motûs determinationem verfus unam partem effe con-
trariam ejufdem determinationi verfus partem oppo-
fitam, ut jam dictum eft; itemque omne id quod
movetur, tendere femper ut pergat moveri fecundùm
lineam rectam b. Ex his enim patet: primò, corpus du- 15
rum B, dum quiefcit, magis opponi, fuâ illâ quiete,
motibus particularum corporis fluidi D fimul specta-
tis, quàm iifdem opponeretur fuo motu, fi moveretur.
Ac deinde, quantum ad determinationem, verum qui-
dem eft tot effe ex particulis ipfius D, quæ moventur
à C verfus B, quot funt quæ moventur in contrarium:
quippe eædem funt quæ, venientes à C, impingunt in
fuperficiem corporis B, ac deinde retorquentur ver-
fus C. Et quidem fingulæ ex iftis feorfim spectatæ, im-
pingentes in B, pellunt ipfum verfus F, atque ita ma- 25
gis impediunt, ne moveatur verfus C, quàm fi effent
fine motu; fed, quia totidem etiam ab F tendunt in B,
illudque pellunt verfus C, idcirco, quantum ad hoc
attinet, B non magis pellitur verfus unam partem

a. Art. XLIV, p. 67.
b. Art. xxxix, p. 63.

20

quàm verfus alteram, & ideò, nifi quid aliud accedat, manet immotum. Cujufcunque enim figuræ ipfum esse supponamus, femper accuratè à totidem particulis fluidi ex unâ parte pelletur quàm ex alterâ; modò 5 ne fluidum ipfum in ullam partem magis feratur quàm in reliquas. Et fupponere debemus B omni ex parte à fluido DF circumdari; atque fi fortè non tanta fit iftius fluidi quantitas in F quàm in D, nihil refert: quia non agit in B fe toto, fed duntaxat iis fuis parti10 bus quæ fuperficiem ejus attingunt. Hactenus verò fpectavimus B ut immotum; jam fi ponamus ipfum ab aliquâ vi, aliunde adveniente, impelli verfus C, hæc vis (quantumvis exigua) fufficiet, non quidem ad ipfum fe folâ movendum, fed ad concurrendum cum 15 particulis corporis fluidi FD, ipsasque determinandas ad illud etiam pellendum verfus C, eique partem fui motûs communicandam a.

Quod ut clariùs intelligatur, fingamus primò, corpus durum B nondum effe in fluido FD, fed hujus fluidi 20 particulas aeioa, difpofitas in modum annuli, moveri circulariter fecundùm ordinem notarum aei; aliafque ouyao moveri eodem modo fecundùm ordinem notarum ouy. Ut enim corpus aliquod fit fluidum, debent ejus particulæ moveri pluribus modis, ut jam dictum 25 eft. Quiefcat deinde corpus durum B in hoc fluido FD inter a & o: quid fiet? Nempe particulæ aeio impedientur ab ipfo, ne poffint tranfire ab o verfus a, ut abfolvant circulum fui motûs; itemque particulæ ouya impedientur ne pergant ab a versus o; ac venientes ab

LVII. Ejufdem rei demonftratio.