Page images
PDF
EPUB

gent

T tur

confervat, nullâ habitâ ratione ejus qui fortè fuit paulò antè. Ac quamvis nullus motus fiat in inftanti, manifeftum tamen eft omne id quod movetur, in fingulis inftantibus quæ poffunt defignari dum movetur, determinatum effe ad motum fuum continuandum ver- 5 fus aliquam partem, fecundùm lineam rectam, non autem unquam fecundùm ullam lineam curvam. Ut,

E

F

B

exempli caufâ, lapis
A, in fundâ EA per
circulum ABF rota-
tus, eo inftanti, quo
eft in puncto A, de-
terminatus quidem est
ad motum verfus ali-

10

quam partem, nempe 15
fecundùm lineam re-

Aam verfus C, ita

[blocks in formation]
[merged small][merged small][ocr errors][merged small]

an

[blocks in formation]

AC fit tangens cir-
culi. Non autem fingi 20

tra

poteft illum determinatum effe ad ullum motum
curvum etfi enim priùs venerit ex L ad A per li-
neam curvam, nihil tamen iftius curvitatis intelligi
poteft in eo remanere, dum eft in puncto A. Hocque
etiam experientiâ confirmatur, quia fi | tunc è fundâ 25
egrediatur, non perget moveri versus B, fed versus
C. Ex quo fequitur, omne corpus quod circulariter
movetur, perpetuò tendere ut recedat à centro cir-
culi quem defcribit. Ut ipfo manûs fenfu experimur
in lapide, dum illum fundâ circumagimus. Et quia 30
confideratione iftâ in fequentibus fæpe utemur, dili-

genter erit advertenda, fufiufque infrà exponetur a. Tertia lex naturæ hæc eft: ubi corpus quod movetur alteri occurrit, fi minorem habeat vim ad pergendum fecundùm lineam rectam, quàm hoc alterum ad 5 ei refiftendum, tunc deflectitur in aliam partem, & motum fuum retinendo folam motûs determinationem amittit; fi verò habeat majorem, tunc alterum corpus fecum movet, ac quantum ei dat de fuo motu, tantundem perdit. Ita experimur dura quælibet corpora pro10 jecta, cùm in aliud durum corpus impingunt, non ideò à motu ceffare, fed versus contrariam partem reflecti; contrà verò, cùm occurrunt corpori molli, quia facilè in illud motum omnem suum transmittunt, ideò statim ad quietem reduci. Atque omnes caufæ particulares 15 mutationum, quæ corporibus accidunt, in hac tertiâ lege continentur, faltem eæ quæ ipfæ corporeæ funt; an enim, & qualem, mentes humanæ vel Angelicæ vim habeant corpora movendi, non jam inquirimus, fed ad tractationem de homine refervamus".

20

Demonstratur autem prior pars hujus legis, ex eo quòd differentia fit inter motum in se spectatum & ipfius determinationem verfus certam partem, quâ fit ut ifta determinatio poffit mutari, motu integro remanente. Cùm enim, ut antè dictum eft, unaquæque res, 25 non compofita, fed fimplex, qualis eft motus, femper effe perfeveret, quamdiu à nullâ caufâ externâ deftruitur; & in occurfu duri corporis, appareat quidem caufa quæ impediat, ne motus alterius corporis, cui occurrit, maneat determinatus verfus eandem partem; non

[blocks in formation]

XL.

Tertia lex: quòd unum corpus, alteri fortiori occurrendo, nihil amittat de fuo motu;

occurrendo verò minùs forti, tantum amittat, quantum in illud transfert.

XLI.

Probatio prioris partis hujus regulæ.

[blocks in formation]

autem ulla, quæ motum ipfum tollat vel minuat, quia
motus motui non eft contrarius: hinc fequitur illum
idcirco minui non debere.

5

[ocr errors]
[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

10

To inte

tate

Demonftratur etiam pars altera ex immutabilitate
operationis Dei, mundum eâdem actione, quâ olim
creavit, continuò jam confervantis. Cùm enim omnia
corporibus fint plena, & nihilominus uniufcujufque
corporis motus tendat in lineam re&tam, perfpicuum
eft Deum ab initio, mundum creando, non modò diver-
fas ejus partes diverfimodè moviffe, fed fimul etiam
effeciffe, ut unæ alias impellerent motufque fuos in
illas transferrent : adeò ut jam, ipsum conservando
eâdem actione, ac cum iifdem legibus cum quibus
creavit, motum, non iifdem materiæ partibus femper
infixum, fed ex unis in alias prout fibi mutuò occur- 15
runt tranfeuntem, confervet. Sicque hæc ipfa crea-
turarum continua mutatio immutabilitatis Dei eft
argumentum.

20

Hîc verò diligenter advertendum eft, in quo confi-
ftat vis cujufque corporis ad agendum in aliud, vel ad
actioni alterius refiftendum : nempe in hoc uno, quòd
unaquæque res tendat, quantum in fe eft, ad perma-
nendum in eodem ftatu in quo eft, juxta legem primo
loco pofitam. Hinc enim id quod alteri conjun&um
eft, vim habet nonnullam, ad impediendum ne dif- 25
jungatur; id quod difjun&tum eft, ad manendum dif-
jun&um; id quod quiefcit, ad perseverandum in suâ
quiete, atque ex confequenti ad refiftendum iis omni-
bus quæ illam poffunt mutare; id quod movetur, ad
perfeverandum in fuo motu, hoc eft, in motu ejufdem 30

a. Art. xxxvII ci-avant, p. 62.

[ocr errors]

quid

nen

H pro

[ocr errors]

01

celeritatis & verfus eandem partem. Visque illa debet æstimari tum à magnitudine corporis in quo eft, & superficiei fecundùm quam iftud corpus ab alio difjungitur; tum à celeritate motûs, ac naturâ & con5 trarietate modi, quo diverfa corpora fibi mutuò oc

ΙΟ

currunt.

Atque notandum eft, unum motum alteri motui æquè veloci nullo modo effe contrarium, fed propriè tantùm duplicem hîc inveniri contrarietatem. Unam inter motum & quietem, vel etiam inter motûs celeritatem & tarditatem, quatenus fcilicet ifta tarditas de quietis naturâ participat. Alteram inter determinationem motûs verfus aliquam partem, & occurfum corporis in illâ parte quiefcentis vel aliter moti; atque 15 pro ratione partis in quam corpus alteri occurrens movetur, hæc contrarietas eft major vel minor.

Ex quibus ut poffimus determinare, quo pacto singula corpora motus fuos augeant vel minuant, vel in alias partes convertant, ob aliorum corporum occurfus: oportet tantùm calculo fubducere, quantum in unoquoque fit virium, five ad movendum, five ad motui refiftendum; ac pro certo ftatuere, illud femper, quod valentius eft, sortiri suum effectum. Hocque facilè calculo fubduci poffet, fi duo tantùm corpora fibi 25 mutuò occurrerent, eaque effent perfectè dura, & à reliquis omnibus fic divifa, ut eorum motus à nullis aliis circumjacentibus impedirentur nec juvarentur ; ea enim regulas fequentes obfervarent a.

[ocr errors]

a. Voir t. IV, p. 185, 1. 5; p. 187, l. 12-17; et p. 396, 1. 5-10. - Tome V, p. 168, et p. 405, 1. 6. — Voir aussi t. IX, p. 89 et suiv. de la traduction française des Principes, et p. 327.

XLIV.

Motum non effe motui contrarium, fed quieti; & determinationem in unam partem, determinationi in partem oppofitam.

XLV.

Quomodo poffit deter

minari, quantum cujufque corporis motus mutetur propter aliorum corporum occurfum; idque per regulas fequentes.

XLVI. Prima.

XLVII.

Secunda.

XLVIII.
Tertia.

XLIX. Quarta.

Primò, fi duo illa corpora, puta B & C, effent planè æqualia, & æquè velociter moverentur, B quidem à dextrâ verfus finiftram, & C illi in directum à finiftrâ versus | dextram, cùm fibi mutuò occurrerent, refleAerentur, & poftea pergerent moveri, B versus dextram & C verfus finiftram, nullâ parte fuæ celeritatis amiffâa.

Secundò, fi B effet tantillò majus quàm C, cæteris pofitis ut priùs, tunc folum C reflecteretur, & utrumque verfus finiftram eâdem celeritate moveretur.

Tertiò, fi mole effent æqualia, fed B tantillò celeriùs moveretur quàm C, non tantùm ambo pergerent moveri versus finiftram, fed etiam transferretur ex B in C media pars celeritatis quâ hoc ab illo excederetur: hoc eft, fi fuiffent priùs fex gradus celeritatis in B, & quatuor tantùm in C, poft mutuum occurfum unumquodque tenderet versus finiftram, cum quinque gradibus celeritatis.

5

10

15

20

Quartò, fi corpus C planè quiefceret, effetque paulò
majus quàm B, quâcunque cum celeritate B movere-
tur versus C, nunquam ipfum C moveret; fed ab eo
repelleretur in contrariam partem : quia corpus quief-
cens magis refiftit magnæ celeritati quàm parvæ, idque
pro ratione exceffûs unius fupra alteram; & idcirco 25
femper major effet vis in C ad refiftendum, quàm in B
ad impellendum Þ.

9 majus] major (1o édit.).

a. Voir t. V, p. 291, 1. 22-27.

b. Tome IV, p. 183, l. 11, et p. 186, l. 1.

[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors]
« PreviousContinue »