gent T tur confervat, nullâ habitâ ratione ejus qui fortè fuit paulò antè. Ac quamvis nullus motus fiat in inftanti, manifeftum tamen eft omne id quod movetur, in fingulis inftantibus quæ poffunt defignari dum movetur, determinatum effe ad motum fuum continuandum ver- 5 fus aliquam partem, fecundùm lineam rectam, non autem unquam fecundùm ullam lineam curvam. Ut, E F B exempli caufâ, lapis 10 quam partem, nempe 15 Aam verfus C, ita an Ꭰ AC fit tangens cir- tra poteft illum determinatum effe ad ullum motum genter erit advertenda, fufiufque infrà exponetur a. Tertia lex naturæ hæc eft: ubi corpus quod movetur alteri occurrit, fi minorem habeat vim ad pergendum fecundùm lineam rectam, quàm hoc alterum ad 5 ei refiftendum, tunc deflectitur in aliam partem, & motum fuum retinendo folam motûs determinationem amittit; fi verò habeat majorem, tunc alterum corpus fecum movet, ac quantum ei dat de fuo motu, tantundem perdit. Ita experimur dura quælibet corpora pro10 jecta, cùm in aliud durum corpus impingunt, non ideò à motu ceffare, fed versus contrariam partem reflecti; contrà verò, cùm occurrunt corpori molli, quia facilè in illud motum omnem suum transmittunt, ideò statim ad quietem reduci. Atque omnes caufæ particulares 15 mutationum, quæ corporibus accidunt, in hac tertiâ lege continentur, faltem eæ quæ ipfæ corporeæ funt; an enim, & qualem, mentes humanæ vel Angelicæ vim habeant corpora movendi, non jam inquirimus, fed ad tractationem de homine refervamus". 20 Demonstratur autem prior pars hujus legis, ex eo quòd differentia fit inter motum in se spectatum & ipfius determinationem verfus certam partem, quâ fit ut ifta determinatio poffit mutari, motu integro remanente. Cùm enim, ut antè dictum eft, unaquæque res, 25 non compofita, fed fimplex, qualis eft motus, femper effe perfeveret, quamdiu à nullâ caufâ externâ deftruitur; & in occurfu duri corporis, appareat quidem caufa quæ impediat, ne motus alterius corporis, cui occurrit, maneat determinatus verfus eandem partem; non XL. Tertia lex: quòd unum corpus, alteri fortiori occurrendo, nihil amittat de fuo motu; occurrendo verò minùs forti, tantum amittat, quantum in illud transfert. XLI. Probatio prioris partis hujus regulæ. autem ulla, quæ motum ipfum tollat vel minuat, quia 5 10 To inte tate Demonftratur etiam pars altera ex immutabilitate 20 Hîc verò diligenter advertendum eft, in quo confi- a. Art. xxxvII ci-avant, p. 62. quid nen H pro 01 celeritatis & verfus eandem partem. Visque illa debet æstimari tum à magnitudine corporis in quo eft, & superficiei fecundùm quam iftud corpus ab alio difjungitur; tum à celeritate motûs, ac naturâ & con5 trarietate modi, quo diverfa corpora fibi mutuò oc ΙΟ currunt. Atque notandum eft, unum motum alteri motui æquè veloci nullo modo effe contrarium, fed propriè tantùm duplicem hîc inveniri contrarietatem. Unam inter motum & quietem, vel etiam inter motûs celeritatem & tarditatem, quatenus fcilicet ifta tarditas de quietis naturâ participat. Alteram inter determinationem motûs verfus aliquam partem, & occurfum corporis in illâ parte quiefcentis vel aliter moti; atque 15 pro ratione partis in quam corpus alteri occurrens movetur, hæc contrarietas eft major vel minor. Ex quibus ut poffimus determinare, quo pacto singula corpora motus fuos augeant vel minuant, vel in alias partes convertant, ob aliorum corporum occurfus: oportet tantùm calculo fubducere, quantum in unoquoque fit virium, five ad movendum, five ad motui refiftendum; ac pro certo ftatuere, illud femper, quod valentius eft, sortiri suum effectum. Hocque facilè calculo fubduci poffet, fi duo tantùm corpora fibi 25 mutuò occurrerent, eaque effent perfectè dura, & à reliquis omnibus fic divifa, ut eorum motus à nullis aliis circumjacentibus impedirentur nec juvarentur ; ea enim regulas fequentes obfervarent a. a. Voir t. IV, p. 185, 1. 5; p. 187, l. 12-17; et p. 396, 1. 5-10. - Tome V, p. 168, et p. 405, 1. 6. — Voir aussi t. IX, p. 89 et suiv. de la traduction française des Principes, et p. 327. XLIV. Motum non effe motui contrarium, fed quieti; & determinationem in unam partem, determinationi in partem oppofitam. XLV. Quomodo poffit deter minari, quantum cujufque corporis motus mutetur propter aliorum corporum occurfum; idque per regulas fequentes. XLVI. Prima. XLVII. Secunda. XLVIII. XLIX. Quarta. Primò, fi duo illa corpora, puta B & C, effent planè æqualia, & æquè velociter moverentur, B quidem à dextrâ verfus finiftram, & C illi in directum à finiftrâ versus | dextram, cùm fibi mutuò occurrerent, refleAerentur, & poftea pergerent moveri, B versus dextram & C verfus finiftram, nullâ parte fuæ celeritatis amiffâa. Secundò, fi B effet tantillò majus quàm C, cæteris pofitis ut priùs, tunc folum C reflecteretur, & utrumque verfus finiftram eâdem celeritate moveretur. Tertiò, fi mole effent æqualia, fed B tantillò celeriùs moveretur quàm C, non tantùm ambo pergerent moveri versus finiftram, fed etiam transferretur ex B in C media pars celeritatis quâ hoc ab illo excederetur: hoc eft, fi fuiffent priùs fex gradus celeritatis in B, & quatuor tantùm in C, poft mutuum occurfum unumquodque tenderet versus finiftram, cum quinque gradibus celeritatis. 5 10 15 20 Quartò, fi corpus C planè quiefceret, effetque paulò 9 majus] major (1o édit.). a. Voir t. V, p. 291, 1. 22-27. b. Tome IV, p. 183, l. 11, et p. 186, l. 1. |