XXVI.

Non plus a&ionis re

ad quietem.

teriæ, intelligo id omne quod fimul transfertur; etfi
rurfus hoc ipfum conftare poffit ex multis partibus,
quæ alios in fe habeant motus. Et dico esse translatio-
nem, non vim vel actionem quæ transfert, ut oftendam
illum femper effe in mobilia, non in movente, quia 5
hæc duo non fatis accuratè folent diftingui; ac effe
duntaxat ejus modum, non rem aliquam fubfiften-
tem, ficut figura eft modus rei figuratæ, ac quies rei
quiefcentis.

20

Quippe notandum eft, magno nos, in hoc, præju- 10 quiri ad motum quam dicio laborare, quòd plus actionis ad motum requiri arbitremur, quàm ad quietem. Hocque ideò nobis ab ineunte ætate perfuafimus, quòd corpus noftrum foleat moveri à noftrâ voluntate, cujus intimè confcii fumus, & quiefcere ex hoc folo quòd terræ adhæreat per gra- 15 vitatem, cujus vim non fentimus. Et quidem quia ifta gravitas, aliæque plures caufæ, à nobis non animadverfæ, motibus quos in | membris noftris ciere volumus refiftunt, efficiuntque ut fatigemur, putamus majore actione five majore vi opus effe ad motum ciendum, quàm ad illum fiftendum : fumentes fcilicet actionem pro conatu illo, quo utimur ad membra noftra & illorum ope alia corpora permovenda. Quod tamen præjudicium facilè exuemus, fi confideremus, non modò conatu nobis opus effe ad movenda corpora 25 externa, fed fæpe etiam ad eorum motus fiftendos, cùm à gravitate aliâve caufâ non sistuntur. Ut, exempli gratiâ, non majori utimur actione ad navigium in aquâ ftagnante quiefcens impellendum, quàm ad idem, cùm movetur, fubitò retinendum : vel certè non multò ma- 30 a. Voir t. V, p. 384. — Ibid., p. 380, 1. 26, et p. 403, 1. 25 et 26.

jori; hinc enim demenda eft aquæ ab eo fublevatæ gravitas, & ejufdem lentora, à quibus paulatim fisti poffet.

Cùm autem hîc non agatur de illâ actione, quæ in5 telligitur effe in movente, vel in eo qui motum fiftit, sed de folâ tranflatione, ac translationis abfentiâ five quiete: manifeftum eft hanc translationem extra corpus motum effe non poffe, atque hoc corpus alio modo fe habere, cùm transfertur, & alio, cùm non transfertur five cùm quiescit : adeò ut motus & quies nihil aliud in eo fint, quàm duo diversi modi.

10

Addidi præterea, translationem fieri ex viciniâ corporum contiguorum in viciniam aliorum, non autem ex uno loco in alium : quia, ut fuprà explicui, loci 15 acceptio varia eft, ac pendet à noftrâ cogitatione : fed cùm per motum intelligimus eam tranflationem quæ fit ex viciniâ corporum contiguorum, quoniam una tantùm corpora eodem temporis momento ejufdem mobilis contigua effe poffunt, non poffumus isti mo20 bili plures motus eodem tempore tribuere, fed unum tantùm.

Addidi denique, tranflationem illam fieri ex viciniâ, non quorumlibet corporum contiguorum, fed eorum duntaxat, quæ tanquam quiefcentia fpectantur. 25 Ipfa enim tranflatio eft reciproca, nec poteft intelligi corpus AB transferri ex viciniâ corporis CD, quin fimul etiam intelligatur corpus CD transferri ex viciniâ corporis AB: ac planè eadem vis & actio requi

a. Voir t. V, p. 168 et 384.

b. Art. x à art. xvi ci-avant, p. 45-48.

c. Voir t. V, p. 312, 1. 15, et p. 345, 1. 22.

XXVII. Motum & quietem effe tantùm diverfos modos corporis moti.

XXVIII.

Motum propriè fumtum non referri, nifi ad corpora contigua ejus quod movetur.

XXIX.

Nec referri nifi ad ea corpora contigua, quæ tanquam quiefcentia fpedantur.

ritur ex unâ parte atque ex alterâ. Quapropter fi
omnino propriam, & non ad aliud relatam, naturam
motui tribuere vellemus, cùm duo corpora contigua
unum in unam, aliud in aliam partem transferuntur,
ficque à fe mutuò feparantur, tantundem motûs in 5
uno quàm in altero effe diceremus. Sed hoc à com-
muni loquendi ufu nimium abhorreret cùm enim
affueti fimus ftare in terrâ, eamque ut quiefcentem
confiderare, quamvis aliquas ejus partes, aliis mino-
ribus corporibus contiguas, ab eorum viciniâ trans-
ferri videamus, non tamen ipfam ideò moveri pu-

tamus.

:

10

Hujufque rei præcipua ratio eft, quòd motus intel-
ligatur effe totius corporis quod movetur, nec poffit
ita intelligi effe totius terræ, ob tranflationem quarun- 15
dam ejus partium ex viciniâ minorum corporum qui-
bus contiguæ funt : quoniam fæpe plures ejufmodi
translationes, sibi mutuò contrarias, in ipfâ licet ad-

G

E PABL

1

vertere. Ut fi corpus EFGH fit
terra, & fupra ipfam eodem tem-
pore corpus AB transferatur ab E
verfus F, ac CD ab H verfus G,

quamvis hoc ipfo partes terræ

20

corpori AB contiguæ à B versus A
transferantur, neque minor vel 25
alterius naturæ actio in iis effe debeat, ad illam
tranflationem, quàm in corpore AB: non ideò intel-
ligimus terram moveri à B verfus A, five ab Occi-
dente versus Orientem, quia pari ratione ob id quòd
ejus partes corpori CD contiguæ transferantur à C 30
verfus D, intelligendum effet eam etiam in aliam par-

tem moveri, nempe ab Oriente in Occidentem; quæ duo inter fe pugnant. Ita ergo, ne nimium à communi ufu loquendi recedamus, non hîc dicemus terram moveri, fed fola corpora AB & CD ; atque ita de reliquis. 5 Sed interim recordabimur, id omne quod reale est ac pofitivum in corporibus quæ moventur, propter quod moveri dicuntur, reperiri etiam in aliis ipforum contiguis, quæ tamen ut quiefcentia tantùm spe&antura. Etfi autem unumquodque corpus habeat tantùm IO unum motum fibi proprium, quoniam ab unis tantùm corporibus fibi contiguis & quiefcentibus recedere intelligitur, participare tamen etiam poteft ex aliis innumeris, fi nempe fit pars aliorum corporum alios motus habentium. Ut, fi quis ambulans in navi horo15 logium in perâ gestet, ejus horologii rotulæ unico tantùm motu sibi proprio movebuntur, fed participabunt etiam ex alio, quatenus, adjunctæ homini ambulanti, unam cum illo materiæ partem component, & ex alio quatenus erunt adjunctæ navigio in mari fluctuanti, & ex alio quatenus adjunctæ ipfi mari, & denique alio quatenus adjunctæ ipfi terræ, fi quidem tota terra moveatur. Omnefque hi motus revera erunt in rotulis iftis; fed quia non facilè tam multi fimul intelligi, nec etiam omnes agnofci poffunt, fufficiet unicum illum, 25 qui proprius eft cujufque corporis, in ipfo confiderare. Ac præterea ille unicus cujufque corporis motus, qui ei proprius eft, inftar plurium poteft confiderari: ut, cùm in rotis curruum duos diverfos diftinguimus, unum fcilicet circularem circa ipfarum axem, & alium 30 rectum fecundùm longitudinem viæ per quam ferun

20

XXXI.

Quomodo in eodem corpore innumeri diverfi motus effe poffint.

XXXII. Quomodo etiam motus propriè fumptus, qui in quoque corpore unicus eft, pro pluribus fumi poffit.

XXXIII.

Quomodo in omni motu

porum fimul movea

tur.

tur. Sed quòd ideò tales motus non fint revera distinAi, patet ex eo, quòd unumquodque pun&tum corporis quod movetur, unam tantùm aliquam lineam defcribat. Nec refert, quòd ifta linea fæpe fit valde contorta, & ideò à pluribus diverfis motibus genita videatur quia poffumus imaginari, eodem modo quamcunque lineam, etiam rectam, quæ omnium fimpliciffima eft, ex infinitis diverfis motibus ortam effe. Ut fi linea AB feratur verfus CD, & eodem tempore pun&tum A feratur verfus B, linea recta

C

A

B

D

5

10

AD, quam hoc punctum A describet, non minùs pendebit à duobus motibus rectis, ab A in B & ab AB in CD, quàm linea curva, quæ à quovis rotæ puncto defcribitur, pendet à motu recto & circu- 15 lari. Ac proinde, quamvis fæpe utile fit unum motum in plures partes hoc pacto diftinguere, ad faciliorem ejus perceptionem, abfolutè tamen loquendo, unus tantùm in unoquoque corpore eft numerandus.

Ex hoc autem quòd fuprà fuerit animadversum, integer circulus cor- loca omnia corporibus plena effe, femperque eafdem materiæ partes æqualibus locis coæquari, fequitur nullum corpus moveri poffe nifi per circulum, ita scilicet ut aliud aliquod corpus ex loco quem ingreditur expellat, hocque rurfus aliud, & aliud, ufque ad ulti- 25 mum, quod in locum à primo derelictum, eodem temporis momento quo derelictus eft, ingrediatur. Hocque facilè intelligimus in circulo perfecto, quia videmus nullum vacuum, nullamque rarefactionem aut con

a. Voir t. V, p. 168.

b. Art. xviii et xix, p. 50 et 51.