mus, ut fitum suum inter ripas non mutet, facilè aliquis credet ipfam manere in eodem loco, quamvis omnis fuperficies ambiens mutetur. Vacuum autem philofophico more fumptum, hoc 5 eft, in quo nulla planè fit substantia, dari non poffe manifeftum eft, ex eo quòd extenfio fpatii, vel loci interni, non differat ab extenfione corporis. Nam cùm ex hoc folo quòd corpus fit extenfum in longum, latum & profundum, rectè concludamus illud effe fubftantiam, quia omnino repugnat ut nihili fit aliqua extenfio, idem etiam de fpatio, quod vacuum fupponitur, eft concludendum : quòd nempe, cùm in eo fit extenfio, neceffariò etiam in ipfo fit fubftantia. 10 20 15 Et quidem ex vulgi ufu, per nomen vacui non folemus fignificare locum vel fpatium in quo nulla planè fit res, fed tantummodo locum in quo nulla fit ex iis rebus, quas in eo effe debere cogitamus. Sic, quia urna facta eft ad aquas continendas, vacua dicitur, cùm aëre tantùm eft plena. Sic nihil eft in piscinâ, licèt aquis abundet, fi in eâ defint pisces. Sic inane eft navigium, quod comparatum erat ad vehendas merces, fi folis arenis, quibus frangat impetus venti, fit onuftum. Sic denique inane eft fpatium, in quo nihil est sensi25 bile, quamvis materiâ creatâ & per se subsistente plenum fit: quia non folemus confiderare, nifi eas res quæ à fenfibus attinguntur. Atqui fi poftea, non attendentes quid per nomina vacui & nihili fit intelligendum, in fpatio quod vacuum effe diximus, non modò nihil 30 fenfibile, fed omnino nullam rem contineri existimemus : in eundem errorem incidemus, ac fi ex eo quòd XVI. Repugnare ut detur vacuum, five in quo nulla planè fit res. XVII. Vacuum ex vulgi ufu non excludere omne corpus. tura ufitatum fit dicere urnam, in quâ nihil eft nifi aër, 5 10 Lapfique fumus ferè omnes à primâ ætate in hunc : 20 Poftquam fic advertimus fubftantiæ corporeæ na- 30 a. Voir t. IV, p. 329, 1. 6. turam in eo tantùm confiftere, quòd fit res extensa; ejusque extensionem non effe diversam ab eâ, quæ spatio quantumvis inani tribui folet: facilè cognofcimus fieri non poffe, ut aliqua ejus pars plus fpatii occupet 5 unâ vice quàm aliâ, ficque aliter rarefiat, quàm modo paullò antè explicatoa; vel ut plus fit materiæ, five fubftantiæ corporeæ, in vafe, cùm plumbo, vel auro, vel alio quantumvis gravi ac duro corpore plenum eft, quàm cùm aërem tantùm continet, vacuumque existimatur: quia partium materiæ | quantitas non pendet ab earum gravitate aut duritie, fed à folâ extensione, quæ femper in eodem vase eft æqualis. 10 Cognofcimus etiam fieri non poffe ut aliquæ atomi, five materiæ partes ex naturâ fuâ indivifibiles, existant. 15 Cùm enim, fi quæ fint, neceffariò debeant effe extensæ, quantumvis parvæ fingantur, poffumus adhuc unamquamque ex ipfis in duas aut plures minores cogitatione dividere, ac proinde agnofcere effe divifibiles. Nihil enim poffumus cogitatione dividere, quin hoc 20 ipfo cognofcamus effe divifibile; atque ideò, fi judicaremus id ipfum effe indivisibile, judicium noftrum à cognitione diffentiret. Quin etiam fi fingamus, Deum efficere voluisse, ut aliqua materiæ particula in alias minores dividi non poffit, non tamen illa propriè indi25 vifibilis erit dicenda. Ut etenim effecerit eam à nullis creaturis dividi poffe, non certè fibi ipfi ejufdem dividendæ facultatem potuit adimere: quia fieri planè non poteft, ut propriam fuam potentiam imminuat, quemadmodum fuprà notatum eft. Atque ideò, abso a. Art. vi ci-avant, p. 43. b. Pars I, art. LX, p. 29, l. 11-13. quæ de rarefa&ione dida funt. XX. Ex his etiam demonftrari, nullas atomos dari poffe. 35 XXI. Item mundum effe indefinitè extenfum. XXII. Item unam & eandem effe materiam cœli & terra; ac plures mundos effe non poffe. XXIII. Omnem materiæ va riationem, five omdiverfitatem pendere nem ejus formarum à motu. lutè loquendo, illa divifibilis remanebit, quoniam ex 5 Cognofcimus præterea hunc mundum, five fubftan- Hincque etiam colligi facilè poteft, non aliam effe 20 Materia itaque in toto univerfo una & eadem exiftit, a. Voir t. V, p. 69. b. Ibidem. variatio, five omnium ejus formarum diverfitas, pendet à motu. Quod paffim etiam à Philofophis videtur fuisse animadversum, quia dixerunt naturam esse principium motûs & quietis. Tunc enim per naturam intel5 lexerunt id, per quod res omnes corporeæ tales evadunt, quales ipfas effe experimur. b Motus autem (fcilicet localis, neque enim ullus alius fub cogitationem meam cadita; nec ideò etiam ullum alium in rerum naturâ fingendum puto), motus, 10 inquam, ut vulgò fumitur, nihil aliud eft quàm actio, quá corpus aliquod ex uno loco in alium migrat. Et idcirco, quemadmodum fuprà monuimus eandem rem eodem tempore dici poffe locum mutare & non mutare, ita eadem etiam dici poteft moveri & non moveri. Ut qui 15 fedet in navi, dum ea folvit è | portu, putat quidem fe moveri, fi refpiciat ad littora eaque ut immota confideret; non autem, fi ad ipfam navim, inter cujus partes eundem femper fitum fervat. Quin etiam, quatenus vulgò putamus in omni motu esse actionem, in quiete 20 verò ceffationem actionis, magis propriè tunc dicitur quiefcere quàm moveri, quia nullam in fe actionem fentit. 25 qua Sed fi non tam ex vulgi usu, quàm ex rei veritate, confideremus quid per motum debeat intelligi, ut aliei determinata natura tribuatur: dicere poffumus effe tranflationem unius partis materiæ, five unius corporis, ex vicinia eorum corporum, quæ illud immediatè contingunt & tanquam quiefcentia fpectantur, in viciniam aliorum. Ubi per unum corpus, five unam partem ma a. Cf. ci-avant, p. 33, 1. 28-30, et p. 32, 1. 7. XXIV. Quid fit motus juxta vulgarem fenfum. XXV. Quid fit motus propriè umptus. |