VIII. Quantitatem & nume ratione à re quantâ & numeratâ. 5 nec ullum novum corpus, quod ad illos replendos 10 20 Quippe quantitas à fubftantiâ extenfâ in re non rum differre tantum differt, fed tantùm ex parte noftri conceptûs, ut & numerus à re numeratâ. Ita fcilicet ut totam naturam fubftantiæ corporeæ, quæ eft in spatio decem pedum, poffimus confiderare, quamvis ad iftam menfuram decem pedum non attendamus: quia planè eadem intelligitur in quâlibet iftius fpatii parte ac in toto. Et vice 25 verfâ, potest intelligi numerus denarius, ut etiam quantitas continua decem pedum, etfi ad istam determinatam fubftantiam non attendamus: quia planè idem eft conceptus numeri denarii, five ad hanc menfuram decem pedum, five ad quidlibet aliud referatur; 30 & quantitas continua decem pedum, etfi non poffit intelligi fine aliquâ fubftantiâ extenfà, cujus fit quantitas, poteft tamen fine hac determinatâ. In re autem fieri non poteft, ut vel minimum quid ex iftâ quantitate aut extenfione tollatur, quin tantundem etiam de sub5 ftantiâ detrahatur; nec vice verfâ, ut tantillum de substantiâ detrahatur, quin tantundem de quantitate ac extenfione tollatur. Et quamvis fortè nonnulli aliud dicant, non puto tamen ipfos aliud eâ de re percipere; fed cùm fubftantiam ab extensione aut quantitate diftinguunt, vel nihil per nomen fubftantiæ intelligunt, vel confufam tantùm fubftantiæ incorporea ideam habent, quam falsò tribuunt corporeæ, hujufque fubftantiæ corporeæ veram ideam extenfioni relinquunt, quam tamen acci15 dens vocant, atque ita planè aliud efferunt verbis, quàm mente comprehendunt. Non etiam in re differunt fpatium, five locus internus, & substantia corporea in eo contenta, fed tantùm in modo, quo à nobis concipi folent. Revera enim ex20 tenfio in longum, latum & profundum, quæ fpatium conftituit, eadem planè eft cum illâ quæ conftituit corpus. Sed in hoc differentia eft, quòd ipfam in corpore ut fingularem confideremus, & putemus femper mutari quoties mutatur corpus : in fpatio verò unita25 tem tantùm genericam ipfi tribuamus, adeò ut, mutato corpore quod fpatium implet, non tamen extenfio spatii mutari cenfeatur, fed remanere una & eadem, quamdiu manet ejusdem magnitudinis ac figuræ, fervatque eundem fitum inter externa quædam corpora, 30 per quæ illud fpatium determinamus. 16 comprehendunt] comprehendant (texte, 1" édit.). IX. Subftantiam corpoream, cùm à quantitate fuâ diftinguitur, confufè concipi tanquam incorpoream. X. Quid fit fpatium, five locus internus. XI. Quomodo in re non dif corporea. ette vel fitu s mil qua fed 5 10 Et quidem facilè agnofcemus, eandem efle extenfioferat à fubftantia nem, quæ naturam corporis & naturam fpatii conftituit, nec magis hæc duo à fe mutuò differre, quàm natura generis aut fpeciei differt à naturâ individui : si attendentes ad ideam quam habemus alicujus corporis, exempli caufâ, lapidis, rejiciamus ab illâ id omne quod ad corporis naturam non requiri cognofcimus: nempe rejiciamus primò duritiem, quia fi lapis liquefiat aut in pulvifculos quàm minutiffimos dividatur, illam amittet, neque tamen ideò definet effe corpus; rejiciamus etiam colorem, quia vidimus fæpe lapides adeò pellucidos, ut nullus in iis effet color; rejiciamus gravitatem, quia quamvis ignis fit leviffimus, non ideò minùs putatur effe corpus; ac denique rejiciamus frigus & calorem, aliafque omnes qualitates, quia vel 15 non confiderantur in lapide, vel iis mutatis, non ideò lapis corporis naturam amififfe exiftimatur. Ita enim advertemus, nihil planè in ejus ideâ remanere, præterquàm quòd fit quid extenfum in longum, latum & profundum : quod idem continetur in ideâ spatii, non modò corporibus pleni, fed ejus etiam quod vacuum appellatur. XII. Quomodo ab eâdem concipitur. 20 Eft autem differentia in modo concipiendi; nam, differat in modo, quo fublato lapide ex fpatio vel loco in quo eft, putamus etiam ejus extenfionem effe fublatam, utpote quam ut 25 fingularem & ab ipfo infeparabilem fpectamus. Sed interim extenfionem loci, in quo erat lapis, remanere arbitramur, eandemque effe, quamvis jam ille locus lapidis à ligno, vel aquâ, vel aëre, vel alio quovis corpore occupetur, vel etiam vacuus effe credatur: quia 30 ibi confideratur extenfio in genere, cenfeturque eadem effe lapidis, ligni, aquæ, aëris, aliorumque corporum, vel etiam ipfius vacui, fi quod detur, modò tantùm fit ejusdem magnitudinis ac | figuræ, servetque eundem fitum inter corpora externa, quæ fpatium illud deter5 minant. Quippe nomina loci aut fpatii non fignificant quicquam diversum à corpore quod dicitur effe in loco, fed tantùm ejus magnitudinem, figuram, & fitum inter alia corpora defignant. Et quidem, ut ille fitus determinetur, refpicere debemus ad alia aliqua corpora, quæ ut immobilia spectemus ; ac prout ad diverfa respicimus, dicere poffumus eandem rem, eodem tempore, locum mutare ac non mutare. Ut, cùm navis in mari provehitur, qui fedet in puppi manet femper uno in 15 loco, fi ratio habeatur partium navis inter quas eundem fitum fervat; & ille idem affiduè locum mutat, fi ratio littorum habeatur, quoniam affiduè ab unis recedit & ad alia accedit. Ac præterea, fi putemus terram moveri, tantumque præcifè procedere ab Occi20 dente verfus Orientem, quantum navis interim ex Oriente in Occidentem promovetur, dicemus rurfus illum qui fedet in puppi, locum suum non mutare : quia nempe loci determinationem ab immotis quibufdam cœli punctis defumemus. Sed fi tandem co25 gitemus, nulla ejufmodi punca verè immota in universo reperiri, ut probabile effe infrà oftendetura, inde concludemus nullum effe permanentem ullius rei locum, nifi quatenus à cogitatione noftrâ determinatur. Differunt autem nomina loci & fpatii, quia locus 30 magis expreffè defignat fitum quàm magnitudinem a. Voir t. IX de cette édition, p. 70, note a, de la traduction française. XIII. Quid fit locus externus. XIV. In quo differant locus & Spatium. XV. Quomodo locus exter corporis ambientis reâè fumatur. 5 aut figuram, & è contra magis ad has attendimus, Atque ita fpatium quidem femper fumimus pro ex- |