Putemus, exempli caufâ, materiam vorticis AEIO,

CXX.

nunc primùm fecum abripere fidus N, & confidere- Quò feratur talis Stelmus verfùs quam partem illud feret. Nempe cùm om

la, cùm primùm definit fixa effe.

tar

nis ista materia gyret circa centrum S, ideòque inde 5 recedere conetur, ut fuprà explicui, non dubium eft 1 En marge: NB. Vide fig. pag. feq. (1′′ édit.).

CXXI.

Quid per corporum fo

eorum agitationem

intelligamus.

5

quin ea quæ jam verfatur in O, pergendo per R ad Q,
detrudat hoc fidus fecundùm lineam rectam verfùs S:
atque ex naturâ gravitatis infràa explicandâ, intellige-
tur iftum motum fideris N, alteriufve cujufvis corpo-
ris, verfùs centrum vorticis in quo verfatur, dici poffe
ejus defcenfum. Sic, inquam, ipfum detrudit initio,
cùm nondum intelligimus in eo effe alium motum;
sed statim etiam illud circumquaque ambiendo, fecum
defert motu circulari ab N verfùs A; cùmque hic mo-
tus circularis ei det vim recedendi à centro S, pendet 10
tantùm ab ejus foliditate, ut vel multùm defcendat
verfus S, nempe fi perexigua fit ejus foliditas; vel con-
trà, fi magna fit, ab S recedat.

20

Per foliditatem hîc intelligo quantitatem materiæ liditatem, & quid per tertii elementi, ex quâ maculæ hoc fidus involventes 15 componuntur, cum ejus mole & fuperficie comparatam. Quippe vis, quâ materia vorticis AEIO id defert circulariter circa centrum S, æftimanda eft à magnitudine fuperficiei, fecundùm quam ipfi occurrit; quia quò major est ista superficies, eò plus materiæ in hoc agit. Vis autem, quâ ifta materia verfùs idem centrum S ipfum pellit, æftimanda eft à magnitudine fpatii quod ab eo occupatur. Quamvis enim omnis illa materia, quæ eft in vortice AEIO, conetur recedere ab S, non tamen omnis agit in fidus N, fed tantùm ea ejus pars, 25 quæ reipfâ inde recedit, cùm hoc accedit; hæcque est æqualis fpatio quod ab eo fuit occupatum. Denique vis quam idem fidus N à proprio suo motu acquirit ad perfeverandum in eodem illo motu, quam ipfius agitationem voco, non æftimanda eft ab ejus fuperficie, 30

a. Pars IV, art. xxIII.

nec à totâ ejus mole, fed tantùm ab eâ ejus molis parte, quæ conftat materiâ tertii elementi, hoc eft, particulis materiæ fibi mutuò adhærentibus, ex qui

bus maculæ ipfum involventes componuntur. Quan5 tum enim ad materiam primi, vel etiam fecundi elementi, quæ in eo eft, cùm affiduè ex ipfo egrediatur,

CXXII.

Soliditatem non à folâ

magnitudine ac figurâ pendere.

& nova redeat in locum exeuntis, non poteft nova ista materia accedens vim retinere quæ priori jam egreffæ fuit impreffa, & præterea vix ulla ei fuit impreffa, fed tantùm motus, qui aliunde in eâ erat, determinatus est versus certam partem; atque hæc determinatio à variis caufis affiduè potest mutaria.

5

10

Sic videmus hîc fupra terram aurum, plumbum & materiâ, fed etiam à alia metalla, cùm semel mota funt, majorem agitationem five majorem vim ad perseverandum in fuo motu retinere, | quàm ligna & lapides ejufdem magnitudinis & figuræ; ac etiam idcirco magis folida effe putantur, five plus habere in fe materiæ tertii elementi, ac pauciores poros qui materiâ primi & fecundi replentur. Sed auri globulus effe poteft tam minutus, ut non tantam vim habiturus fit, ad motum fibi impref- 15 fum retinendum, quàm globus lapideus vel ligneus multò major. Poteftque etiam maffa auri tales figuras induere, ut globus ligneus ipfâ minor majoris agitationis fit capax: nempe fi extendatur in fila aut bracteas, aut fpongiæ inftar multis minutis foraminibus excavetur, aut quocunque alio modo plus fuperficiei acquirat, pro ratione fuæ materiæ & molis, quàm ille ligneus globus.

CXXIII.

Quomodo globuli cœleftes integro aliquo fidere folidiores esse

Atque ita fieri poteft ut fidus N, quamvis mole permagnum, & fatis multis macularum corticibus invo- 25 lutum, minùs tamen habeat foliditatis, five minùs aptitudinis ad motus fuos retinendos, quàm globuli materiæ fecundi elementi ipfum circumjacentes. Hi enim globuli, pro ratione fuæ magnitudinis, funt omnium folidiffimi qui effe poffint, quia nullos in ipfis 30

a. Voir t. V, p. 387.

meatus, aliâ materiâ folidiori repletos, intelligimus; & figuram obtinent sphæricam, quæ omnium minimum habet fuperficiei, pro ratione molis fub fe contentæ, ut Geometris eft fatis notum. Et præterea, 5 quamvis fit permagna disparitas inter ipforum exiguitatem & magnitudinem alicujus fideris, hæc tamen ex parte compensatur, eo quòd non vires fingulorum ex iftis globulis, fed plurium fimul, iftius fideris viribus opponantur. Cùm enim illi cum aliquo fidere circa centrum S rotantur, tenduntque omnes, nec non etiam iftud fidus, ut ab S recedant, fi vis inde recedendi, quæ eft infidere, fuperet vires fimul junctas, quæ funt in tot ex iftis globulis, quot requiruntur ad fpatium quod fidus occupat replendum : tunc ipsum 15 recedet ab S, efficietque ut ifti globuli in locum suum defcendant; & contrà, fi illi plus habeant virium, ipfum verfùs S expellent.

20

Fieri enim etiam facilè poteft, ut fidus N multò plus habeat virium ad perfeverandum in fuo motu fecundùm lineas rectas, quàm globuli materiæ cœleftis ipfum circumjacentes, etiamfi minùs materiæ tertii elementi in eo contineatur, quàm fecundi, in tot ex iftis globulis, quot requiruntur ad spatium ipsi æquale occupandum. Quia cùm fint à se mutuò disjuncti, & 25 varios habeant motus, quamvis junctis viribus in illud agant, non poffunt tamen omnes fuas vires ita fimul jungere, ut nulla earum pars inutilis fiat contrà autem omnis materia tertii elementi, ex quâ maculæ hoc fidus involventes aërque ipfum ambiens compo30 nuntur, unam tantùm maffam facit, quæ cùm tota fimul moveatur, tota etiam vis, quam habet ad perse

CXXIV. Quomodo etiam effe poffint minus folidi.