tationes & motus corporeos effe unum & idem, refpondeo mihi quidem effe certiffimum, fed non ideo spondere aliis, quantumvis attentis & fuo judicio perfpicacibus, idem poffe perfuaderi, faltem quandiu 5 non ad res pure intelligibiles, fed tantùm ad imaginabiles, attentionem fuam convertent, ut apparet illos feciffe, qui diftinctionem cogitationis a motu per diffectionem alicujus materiæ fubtilis intelligendam effe finxerunt. Nam ex eo tantùm intelligitur, quòd notiones rei cogitantis & | rei extensæ five mobilis fint plane diversæ, atque a se mutuo independentes, repugnetque ut illæ res, quæ a nobis tanquam diversæ & independentes clare intelliguntur, feparatim, saltem a Deo, poni non poffint. Adeo ut quotiefcunque 15 illas in uno & eodem subjecto reperimus, ut cogitationem & motum corporeum in eodem homine, non debeamus idcirco exiftimare ipfas ibi effe unum & idem unitate naturæ, fed tantùm unitate compofitionis.

20

3. Quod hîca de Platonicis eorumque fecatoribus affertur, jam ab univerfâ Ecclefiâ Catholicâ & vulgo ab omnibus Philofophis explofum eft. Concilium autem Lateranenfe conclufit quidem Angelos pingi poffe, non autem ideo conceffit effe corporeos. Et 25 quamvis revera corporei crederentur, non certe magis in ipfis, quàm in hominibus, mentes a corporibus infeparabiles | poffent intelligi. Nec quoque fi finge- 572 retur animam humanam effe ex traduce, ideo concludi poffet effe corpoream, fed tantùm, ut corpus 30 nascitur a corpore parentum, ita ipfam ab eorum a Page 413, 1. 22.

10

animâ proficifci. Quantum ad canes & fimias, etsi concederem in iis effe cogitationem, non inde ullo modo fequeretur mentem humanam a corpore non diftingui, fed contrà potius in aliis quoque animalibus mentes a corporibus effe distinctas : quod illi 5 ipfi Platonici, quorum authoritas mox laudabatur, post Pythagoricos cenfuerunt, ut ex eorum metempsychofi manifeftum eft. At verò nullam plane in brutis effe cogitationem non modò dixi, ut hîc affumitur, fed etiam firmiffimis rationibus, & quæ a nemine haAenus fuerunt refutatæ, probavi. Atqui revera illi qui affirmant canes fcire fe vigilando currere, imò & fomniando latrare, tanquam fi in ipforum cordibus verfarentur, id dicunt, & non probant. Etfi enim addant Se non credere operationes belluarum abfque fenfu, vitâ, 15 & animâ (hoc eft, ut interpretor, abfque cogitatione; 578 neque enim id quod vulgo vocatur vita, nec anima corporea, nec fenfus organicus, brutis a me denegatur) ope Mechanicæ poffe explicari, quin illud & adúvatov & rifu dignum quolibet pignore certare velint, id pro 20 ratione haberi non debet. Idemque de quâlibet aliâ re quantumvis verâ dici poffet; quin & pignoribus certari non folet, nisi ubi rationes defunt ad probandum; & cùm olim eodem fere modo viri magni Antipodas irriserint, non ftatim pro falso habendum puto 25 quidquid ab aliquibus irridetur.

Quod denique fubjungitur, non deesse plures, qui hominem ipfum etiam abfque fenfu & intellectu dicturi fint, & omnia poffe facere | beneficio elateriorum Mecha

a. Page 414, 1. 1-16.

b. Ibid., 1. 16-21.

nicorum, abfque ullâ mente, fi tandem fimia, canis & elephas hocce modo fuis omnibus operationibus fungi queant, non fane etiam ratio eft quâ quicquam probetur, nifi fortè quofdam homines tam confuse omnia concipere, 5 & anticipatis opinionibus, verbo tenus intelle&tis, adeo tenaciter adhærere, ut, potius quàm illas mutent, de fe ipfis id negent quod non poffunt non femper apud fe experiri. Nam fane fieri non poteft quin fem- 574 per apud nosmetipfos experiamur nos cogitare; nec 10 proinde ex eo quòd oftendatur bruta animantia omnibus fuis operationibus abfque ullâ cogitatione fungi poffe, quifquam concludet feipfum ergo etiam non cogitare, nifi qui, cùm prius fibi persuaserit se non aliter operari quàm bruta, propter hoc fcilicet quòd 15 illis cogitationem tribuerit, adeo pertinaciter adhærebit iftis verbis, homines & bruta eodem modo operantur, ut, cùm illi oftendetur bruta non cogitare, malit se etiam illâ fuâ, cujus non poteft non esse fibi confcius, cogitatione exuere, quàm mutare opinionem quòd ipfe eodem modo ac bruta operetur. Cujus tamen generis hominum multos effe non mihi facilè perfuadeo; fed fane multo plures & majori cum ratione invenientur, qui, fi concedatur cogitationem a motu corporeo non diftingui, eandem | illam in brutis 25 atque in nobis effe contendent, quoniam omnes motus corporeos in illis, quemadmodum in nobis, animadvertent; addentefque differentiam, quæ eft tantùm fecun\dùm plus & minus, non mutare essentiam, quamvis 575 · fortè minus rationis effe putent in belluis quàm in 30 nobis, mentes tamen effe in ipfis ejufdem plane fpeciei cum noftris optimo jure concludent.

20

576

4. Quantum ad fcientiam Athei", facile eft demonftrare illam non effe immutabilem & certam. Ut enim jam ante dixi, quo minus potentem originis fuæ authorem affignabit, tanto majorem habebit occafionem dubitandi, an fortè tam imperfectæ fit naturæ, ut fallatur etiam in iis quæ fibi quàm evidentiffima apparebunt; illoque dubio liberari nunquam poterit, nifi a vero & fallere nefcio Deo fe creatum effe prius agnofcat.

5. Quòd autem repugnet homines a Deo decipi, 10 clare demonftratur, ex eo quòd forma deceptionis fit non ens, in quod non poteft ferri fummum ens. Et in hoc omnes Theologi confentiunt, omnifque fidei Chriftianæ certitudo ex hoc pendet. Cur enim revelatis a Deo crederemus, fi nos interdum ab ipfo decipi arbi- 15 traremur ? Et quamvis | vulgo Theologi affirment damnatos igne inferni torqueri, non ideo tamen censent ipfos decipi per falfam ideam ignis torquentis fibi a Deo inditam, fed potius ab igne vere torqueri, quia, ut viventis hominis incorporeus fpiritus tenetur naturaliter in 20 corpore, fic facilè per divinam potentiam teneri poteft poft mortem corporeo igne, &c. Vide Mag. lib. 4 fent. dift. 44.

Quantum autem ad loca Scripturæ, non exiftimo meum effe ad ipfa respondere, nifi fi quando videan- 25 tur adversari alicui opinioni quæ mihi fit peculiaris. Cùm enim tantùm afferuntur in illas quæ apud omnes Christianos funt vulgares, quales funt eæ quæ hîc im23 Après 44, non à la ligne (1 et 2o édit.).

a. Page 414, 1. 24.

b. Page 415, 1. 9.

5

pugnantur, nempe quòd aliquid fciri poffit, & quòd animæ humanæ non fint fimiles iis jumentorum, vererer crimen arrogantiæ, fi non mallem refponfionibus ab aliis jam inventis contentus effe, quàm novas ex5 cogitare, quia nunquam me Theologicis ftudiis immiscui, nifi in quantum ad privatam meam inftitutionem conferebant, nec tantùm in me divinæ gratiæ experior, ut ad illa facra vocatum putem. Itaque profiteor me | nihil in pofterum de talibus refponfurum; 577 10 fed nondum id fervabo hac vice, ne fortè aliquibus occafionem præbeam exiftimandi me ideo tacere, quòd loca propofita non fatis commode poffim explicare.

In primis igitur aio locum D. Pauli, I ad Corinth., cap. 8, verf. 2a, debere tantùm intelligi de fcientiâ 15 quæ non eft cum charitate conjuncta, hoc eft, de fcientiâ Atheorum, quia quifquis Deum, ut par est, novit, non poteft ipfum non diligere, nec charitatem non habere. Hocque probatur ex verbis proxime præcedentibus: Scientia inflat, charitas verò ædificat, & ex 20 proxime sequentibus: Si quis autem diligit Deum, hic (nempe Deus) cognitus eft ab eo. Ita enim non vult Apoftolus nullam plane fcientiam haberi poffe, quia fatetur diligentes Deum ipfum cognofcere, hoc eft, de ipfo habere scientiam; fed ait tantùm eos qui non 25 habent charitatem, nec proinde fatis Deum norunt, etfi fortè in cæteris rebus aliquid se scire exiftiment, nondum tamen cognofcere quemadmodum oporteat fcire, quia nempe incipiendum eft a Dei cognitione,

12 Après explicare, non à la ligne (1o et 2o édit.).

a. Page 415, 1. 28.