564 3. Quomodo certo fciam illam nihil prorfus habere corporeitatis a. Alii verò propofuerunt ea quæ fequuntur. PHILOSOPHI & GEOMETRÆ AD Dominum Cartefium. 5 10 Quantumvis apud nos cogitemus, num revera mentis Vel nodum folvas, quo vinculis adamantinis exiftimas 22 Après dependere, non à la a. Voir t. III, p. 420, 1. 3-11. prætervolent. Nodus eft, nos optime percipere 3 & 2 facere, &, fi æqualia ab æqualibus auferas, adhuc æqualia futura; his & mille aliis convincimur, idemque penes te reperies. Cur fimiliter non convincimur ex ideis 565 5 tuis vel noftris, animam hominis effe diftinctam a corpore, & Deum exiftere? Dices, te non poffe nobis hanc veritatem in os, nifi meditemur tecum, ingerere. En fepties legimus quæ fcripfifti, & mentem, Angelorum inftar, pro viribus attollimus; necdum tamen perfuademur. Neque tamen 10 exiftimamus te potius dicturum mentes omnes noftras bruto fafcino infectas, & Metaphyficis rebus, quibus a 30 annis affueti fumus, prorfus ineptas, quàm ut fatearis tuas rationes, hactenus ex ideis mentis & Dei hauftas, non esse tanti ponderis, tantarumque virium, ut mentes hominum 15 doctorum, totis viribus e massâ corporeâ se proripientium, fibi poffint atque debeant fubjicere. Quin potius arbitramur te prorfus idem fassurum, fi Meditationes tuas eo relegas animo, quo illas ad examen analyticum revocares, fi ab inimico tibi propofitæ fuiffent. 20 Denique, quamdiu nefcimus quid a corporibus & illorum motibus fieri poffit, cùm & fatearis nullum omnia fcire poffe, quæ Deus in aliquo fubjecto pofuit atque ponere valet,\abfque ipfius Dei revelatione, quí fcire po- 566 tuifli hanc a Deo non fuisse pofitam in quibufdam corpo25 ribus vim & proprietatem ut dubitent, cogitent &c.? Hæc funt five argumenta, five mavis præjudicia noftra, quibus fi medearis, quantas, Deus immortalis, tibi gratias omnes fimul habituri fumus, Vir Clariffime, qui nos ab iftis Spinis tuam fementem fuffocantibus eripueris! Quod faxit Deus Opt. Max., cujus uni gloriæ cernimus te fœliciter tua omnia obftrinxisse. 1. Verum quidem eft neminem poffe effe certum fe cogitare, nec fe exiftere, nifi fciat quid fit cogitatio, & quid exiftentiaa. Non quòd ad hoc requiratur scientia reflexa, vel per demonftrationem acquifita, & multo minus scientia scientiæ reflexæ, per quam fciat se scire, iterum- 10 que fe fcire se scire, atque ita in infinitum, qualis de 567 nullâ unquam re haberi poteft. Sed omnino fufficit ut id fciat cognitione illâ internâ, quæ reflexam femper antecedit, & quæ omnibus hominibus de cogitatione & existentiâ ita innata eft, ut, quamvis fortè præjudiciis 15 obruti, & ad verba magis quàm ad verborum fignificationes attenti, fingere poffimus nos illam non habere, non poffimus tamen reverâ non habere. Cùm itaque quis advertit fe cogitare, atque inde fequi fe exiftere, quamvis fortè nunquam antea quæfiverit quid fit 20 cogitatio, nec quid exiftentia, non poteft tamen non utramque fatis noffe, ut fibi in hac parte fatisfaciat. 2. Nec etiam fieri poteft, cùm quis advertit se cogitare, intelligitque quid fit moveri, ut putet se decipi, feque non cogitare, fed tantùm moveri. Cùm enim 25 plane aliam habeat ideam five notionem cogitationis, a. Voir ci-avant, p. 413, 1. 2-3. b. Ibid., 1. 13-14. quàm motûs corporei, neceffe eft ut unum tanquam ab alio diverfum intelligat; etfi, propter confuetudinem plures diversas proprietates, & inter quas nulla connexio cognofcitur, uni & eidem subjecto tribuendi, 5 fieri poffit ut dubitet, vel etiam ut affirmet, |se esse 568 unum & eundem, qui cogitat & qui loco movetur. Notandumque eft duobus modis ea, quorum diverfas habemus ideas, pro unâ & eâdem re fumi poffe : nempe vel unitate & identitate naturæ, vel tantùm 10 unitate compofitionis. Ita, exempli caufâ, non eandem quidem habemus ideam figuræ & motûs; ut neque eandem habemus intellectionis & volitionis ; neque etiam offium & carnis, neque cogitationis & rei extenfæ. Atqui nihilominus clare percipimus 15 illi eidem fubftantiæ, cui competit ut fit figurata, competere etiam ut poffit moveri, adeo ut figuratum & mobile fit unum & idem unitate naturæ ; itemque rem intelligentem & volentem effe etiam unam & eandem unitate naturæ. Non autem idem percipimus de re, quam confideramus fub formâ offis, & de re, quam consideramus sub formâ carnis; nec idcirco poffumus illas pro unâ & eâdem re fumere unitate naturæ, fed tantùm unitate compofitionis, quatenus fcilicet unum & idem eft animal quod habet offa & carnes. 25 Jam verò quæftio eft, an rem cogitantem & rem extenfam percipiamus effe unam & eandem unitate naturæ, ita fcilicet ut inter cogitationem & extenfionem aliquam talem affinitatem five connexionem inveniamus, qualem inter figuram & motum, vel 30 intellectionem & volitionem advertimus; an potius 5 Premier ut] &, faute, (2o édit.). 20 569 dicantur tantùm effe unum & idem unitate compo- 5 Quia verò etiam authoritate hîc certatur, ne fortè ipfa veritati præjudicet, ad id quod additur, neminem adhuc meam demonftrationem animo complecti potuisse", cogor refpondere, quamvis nondum a multis fuerit 10 examinata, nonnullos tamen effe qui fe illam intelligere affirment. Et quemadmodum unus teftis, qui, poftquam in Americam navigavit, ait se vidiffe Antipodas, majorem meretur fidem, quàm mille alii qui 570 negarunt illos effe, propter hoc folum quòd ignora- 15 rent; ita etiam apud eos qui rationum momenta, ut par eft, examinant, pluris facienda eft authoritas unius, dicentis fe aliquam demonftrationem recte intelligere, quàm mille aliorum, qui eandem a nemine poffe intelligi nullâ adjunctâ ratione affirmant. Etfi 20 eņim ipfi non intelligant, hoc non impedit quominus ab aliis poffit intelligi; & quia, hoc ex illo concludentes, oftendunt fe non fatis accurate ratiocinari, non valde magnam fidem merentur. Ad id denique quod quæritur : an eâ quâ utor Ana- 25 lyfi motus omnes meæ materiæ fubtilis ita fecuerim, ut certus fim, virifque attentiffimis atque, ut putant, fatis perfpicacibus oftendere poffim, repugnare cogitationes in motus corporeos refundi, hoc eft, ut interpretor, cogi a. Page 413, 1. 15-16. b. Ibid., 1. 17-21. |