262 AD MEDITATIONEM De vero & falfo. | OBJECTIO XII. Atque ita certè intelligo errorem, quatenus error eft, non effe quid reale, fed tantummodo defectum. Nec proinde ad errandum mihi opus effe aliquâ poteftate ad hunc finem a Deo tributâa. Certum eft ignorantiam tantummodo esse defectum, neque opus effe facultate aliquâ pofitivâ ad ignorandum; fed de errore non eft ita res manifefta. Videntur enim lapides & inanimata errare non poffe, propter hoc folùm quòd non habeant facultatem ratiocinandi, neque imaginandi: 10 proinde pronum eft colligere, quòd ad errandum opus fit facultate ratiocinandi, vel faltem imaginandi, quæ facultates funt ambæ pofitiva, tributæ omnibus & folis errantibus. Præterea D. C. dicit fic: adverto illos (fcilicet meos 263 errores) a duabus | caufis fimul concurrentibus dependere, nempe a facultate cognofcendi quæ in me est, & a facultate eligendi, five ab arbitrii libertate. Quod videtur præcedentibus contradictorium. Ubi notandum quoque arbitrii libertatem assumi fine probatione, contra opinionem Calviniftarum. RESPONSIO. 15 20 5 Etfi ad errandum opus fit facultate ratiocinandi (vel potius judicandi, five affirmandi & negandi), quia nempe eft ejus defectus, non ideo fequitur hunc de- 25 a. Page 54, 1. 24-28. fectum effe realem, ut neque cæcitatem effe realem, quamvis lapides non dicantur cæci, propter hoc folum quòd non fint vifûs capaces. Mirorque me nullam hactenus rectam illationem in his objectionibus in5 veniffe. Nihil autem de libertate hîc affumpfi, nifi quod omnes experimur in nobis; eftque lumine naturali notiffimum, nec intelligo | quam ob causam præcedentibus contradictorium effe dicatur. Etfi verò forte multi fint qui, cùm ad præordina- 264 10 tionem Dei refpiciunt, capere non poffunt quomodo cum ipfà confiftat noftra libertas, nemo tamen, cùm feipfum tantùm refpicit, non experitur unum & idem effe voluntarium & liberum. Neque hîc eft locus examinandi quænam fit eâ de re opinio aliorum. Exempli caufâ, cùm examinarem his diebus, an aliquid in mundo exifteret, atque adverterem ex hoc ipfo quòd illud examinarem, evidenter fequi me exiftere, non potui quidem non judicare quod tam clare intelli20 gebam verum effe, non quòd ab aliquâ vi externâ fuerim ad id coactus, fed quia ex magnâ luce in intellectu magna consequuta eft propensio in voluntate, atque ita tanto magis fponte & libere illud credidi, quanto minus fui ad istud ipfum indifferens a. 25 Vox hæc, magna lux in intellectu, metaphorica eft, nec igitur argumentativa. Unufquifque autem qui dubita 14 aliorum] Caluiniftarum (1" édit.). a. Page 58, 1. 26, à p. 59, 1. 4. 265 tione caret, talem lucem prætendit, & | habet propenfionem voluntatis ad affirmandum id de quo non dubitat, non minorem quàm qui revera fcit. Poteft ergo lux hæc effe caufa quare quis obftinate opinionem aliquam defendat vel teneat, fed non quòd fciat veram eam esse. Præterea non modo fcire aliquid verum esse, fed & credere vel affenfum præbere, aliena funt a voluntate; nam quæ validis argumentis probantur, vel ut credibilia narrantur, volentes nolentes credimus. Verum eft, quòd affirmare & negare, propugnare & refellere propofitiones, 10 funt actus voluntatis; fed non ideo fequitur affenfum internum dependere a voluntate. Non itaque fatis demonftratur conclufio quæ fequitur : atque in hoc liberi arbitrii non recto usu privatio illa ineft quæ formam erroris conftituita. RESPONSIO. 15 Nihil ad rem attinet quærere an vox, magna lux, fit 266 argumentativa, nec-ne, modò fit explicativa, ut revera est. Nemo enim nefcit per lucem in intellectu intelligi perfpicuitatem cognitionis, quam forte non habent 20 omnes qui putant fe habere; fed hoc non impedit quominus valde diverfa fit ab obftinatâ opinione abfque evidenti perceptione conceptâ. Cùm autem hîc dicitur nos rebus clare perspectis volentes nolentes affentiri, idem eft ac fi diceretur nos bonum clare cognitum volentes nolentes appetere : verbum enim, nolentes, in talibus non habet locum, quia implicat nos idem velle & nolle. a. Page 60, 1. 6-7. 25 5 OBJECTIO XIV. Ut cùm, exempli caufâ, triangulum imaginor, etsi fortaffe talis figura nullibi gentium extra cogitationem meam exiftat, nec unquam exftiterit, eft tamen pro5 fecto determinata quædam ejus natura, five effentia, five forma immutabilis & æterna, quæ a me non efficta eft, nec a meâ mente dependet, ut patet ex eo quòd poffint demonftrari variæ proprietates de ifto trianguloa. 10 Si triangulum nullibi gentium exiftat, non intelligo quomodo naturam aliquam habeat; quod enim nullibi eft, non eft; neque ergo habet effe, feu naturam aliquam. Triangulum in mente oritur ex triangulo vifo, vel ex vifis ficto. Cùm autem | femel rem (unde putamus oriri 15 ideam trianguli) nomine trianguli appellaverimus, quanquam perit ipfum triangulum, nomen manet. Eodem modo, fi cogitatione noftrâ femel conceperimus angulos trianguli omnes fimul æquari duobus rectis, & nomen hoc alterum dederimus triangulo, habens tres angulos æquales duobus rectis, etfi nullus angulus exifteret in mundo, tamen nomen maneret, & fempiterna erit veritas propofitionis iftius: triangulum eft habens tres angulos duobus rectis æquales. Sed non erit fempiterna natura trianguli, fi forte omne triangulum periret. 20 25 AD MEDITATIONEM De effentiâ rerum 267 | Vera fimiliter in æternum erit propofitio, homo eft 268 animal, propter nomina æterna; fed pereunte genere humano, non erit amplius natura humana. 8 poffint] poffunt (1′′ édit.). - 20 Après rectis, à la ligne (1′′ édit.). a. Page 64, 1. 11-18. EUVRES. II. 25 materialium. 269 AD MEDITATIONEM SEXTAM. De rerum materialium exiflentiâ. Unde conftat effentiam, quatenus diftinguitur ab exiftentia, nihil aliud effe præter nominum copulationem per verbum, eft. Ideoque effentia abfque exiftentiâ eft commentum noftrum. Et videtur effe ut imago hominis in animo ad hominem, ita esse essentiam ad exiftentiam; vel ut hæc propofitio, Socrates eft homo, ad hanc, Socrates eft vel exiftit, ita Socratis essentia ad ejufdem exiftentiam. Jam, Socrates eft homo, quando Socrates non exiftit, fignificat connexionem nominum tantùm, & est, | five effe, habet fub fe imaginem unitatis rei duobus nominibus nominatæ. RESPONSIO. Nota eft omnibus effentiæ ab existentiâ distinctio; & quæ hic de nominibus æternis, loco conceptuum five idearum æternæ veritatis, dicuntur, jam ante fuerunt fatis explofa. | OBJECTIO XV. Cùm enim nullam plane facultatem mihi dederit Deus ad hoc (utrum idea emittantur a corporibus necne) cognofcendum, fed contra magnam propenfionem ad credendum illas a rebus corporeis emitti, non video quâ ratione poffit intelligi ipfum non effe fallacem, fi aliunde quàm a rebus corporeis emitterentur; ac proinde res corporeæ exiftunta. -- 5 elle est à supprimer? — 7 effentia] lire effentiam ? 18 Parenthèses introduites dans l'er a. Page 79, 1. 24, à p. So, l. 4. rata de la 1 édit., supprimées 5 ΙΟ 15 20 |