tire. Neque enim profecto magis probabile eft caufam, cur idea Dei fit in nobis, effe imperfectionem intellectûs noftri, quàm imperitiam artis mechanicæ effe caufam cur machinam aliquam valde artificiofam po5 tius quàm aliam imperfectiorem imaginemur; nam plane ex adverfo, fi quis habeat ideam machinæ in quâ omne excogitabile artificium contineatur, inde optime infertur ideam istam ab aliquâ caufâ profluxiffe, in quâ omne excogitabile artificium reipfà 10 existebat, etiamfi in eâ sit tantùm objective; eâdemque ratione, cùm habeamus in nobis ideam Dei, in quâ omnis perfectio cogitabilis continetur, eviden- 138 tiffime inde concludi potest, istam ideam ab aliquâ caufâ pendere, in quâ omnis illa perfectio etiam fit, 15 nempe in Deo revera existente. Neque fane in uno major difficultas quàm in altero appareret, fi, quemadmodum omnes non funt periti mechanici, nec idcirco ideas machinarum valde artificiofarum habere pofsunt, ita etiam non haberent omnes eandem facultatem ideam Dei concipiendi; fed quia illa omnium mentibus eodem modo eft indita, nec advertimus unquam nobis aliunde quàm a nobismetipfis advenire, ad naturam noftri intellectûs pertinere fupponimus. Et quidem non male, fed aliud quid omittimus quod 25 præcipue eft confiderandum, & a quo tota vis & lux hujus argumenti dependet, nempe quòd hæc facultas ideam Dei in fe habendi non poffet effe in noftro intellectu, fi hic intellectus tantùm effet ens finitum, 16 appareret] apparet (1" édit.).

20

a. Voir t. III, p. 273, 1. 4, de cette édition.

EUVRES. II.

14

ut revera eft, nullamque haberet fui caufam quæ effet Deus. Ideoque ulterius inquifivi, an ego poffem exiftere, 139 fi Deus non exifteret, non tam ut diverfam a præcedenti rationem afferrem, quàm ut eandem ipfam abfolutiùs explicarem.

140

Hic verò vir nimis officiofus in locum invidiofum me adducit; confert enim meum argumentum cum alio quodam ex S. Thoma & Ariftotele defumptum, ut ita veluti rationem exigat, cur, cùm eandem quam illi viam effem ingreffus, non tamen in omnibus eandem fim fecutus; fed permittat, quæfo, de aliis me tacere, atque eorum tantùm, quæ ipfe fcripfi, reddere rationem.

5

10

20

Primo itaque, non defumpfi meum argumentum ex
eo quòd viderem in fenfibilibus effe ordinem five fuc- 15
ceffionem quandam caufarum efficientium; tum quia
Deum exiftere multo evidentius effe putavi, quàm
ullas res fenfibiles; tum etiam quia per iftam causa-
rum fucceffionem non videbar aliò poffe devenire,
quàm ad imperfectionem mei intellectûs agnofcen-
dam, quòd nempe non poffim comprehendere quo-
modo infinitæ tales caufæ fibi mutuò ab æterno ita
fuccefferint, ut nulla fuerit prima. Nam certe, cx
eo quòd iftud non poffim comprehendere, non fequi-
tur aliquam primam effe debere, ut neque ex eo quòd 25
non poffim etiam comprehendere infinitas divifiones
in quantitate finitâ, fequitur aliquam dari ultimam,
ita ut ulterius dividi non poffit; fed tantùm fequitur

13 Après rationem, non à la ligne (1re et 2o édit.).

a. Ci-avant, p. 48, l. 1-2.

intellectum meum, qui eft finitus, non capere infinitum. Itaque malui uti pro fundamento meæ rationis existentiâ meiipfius, quæ a nullâ caufarum ferie dependet, mihique tam nota eft ut nihil notius effe pos5 fit; & de me non tam quæfivi a quâ caufâ olim effem productus, quàm a quâ tempore præfenti conserver, ut ita me ab omni caufarum fucceffione liberarem.

Deinde non quæfivi quæ fit caufa meî, quatenus confto mente & corpore, fed præcise tantùm quatenus 10 fum res cogitans. Quod puto non parum ad rem pertinere : nam fic potui longe melius a præjudiciis me liberare, ad naturæ lumen attendere, interrogare meipfum, ac pro certo affirmare nihil in me, cujus nullo modo fim confcius, effe poffe ; quod plane aliud 15 eft quàm fi, ex eo quòd videam me a patre genitum esse, patrem etiam ab | avo effe confiderarem; & quia, 141 in parentum parentes inquirendo, non poffem progredi in infinitum, ideo ad finem quærendi faciendum ftatuerem aliquam effe caufam primam.

20

Præterea non tantùm quæfivi quæ fit caufa meî, quatenus fum res cogitans, fed maxime etiam & præcipue quatenus inter cæteras cogitationes ideam entis fumme perfecti in me effe animadverto. Ex hoc enim uno tota vis demonftrationis meæ dependet : primo, 25 quia in illâ ideâ continetur quid fit Deus, faltem quantum a me poteft intelligi; &, iuxta leges veræ Logicæ, de nullâ unquam re quæri debet an fit, nisi

7 Après liberarem, non à la ligne (1 et 2° édit.).— 19 Après

primam, même remarque.

26-27 Logicæ veræ (1o édit.).

a. Voir t. III, p. 273, l. 11, de cette édition.
b. Voir t. III, p. 272, I. 25.

-

prius quid fit intelligatur; fecundo, quia illa ipfa eft
quæ mihi dat occafionem examinandi an fim a me, vel
ab alio, & defectus meos agnofcendi; ac poftremo, illa
eft quæ docet non modo aliquam effe meî caufam,
fed præterea etiam in caufâ illâ contineri omnes per-
fectiones, ac proinde illam Deum effe.

5

10

Denique non dixi impoffibile effe ut aliquid fit caufa efficiens fui ipfius; etfi enim aperte id verum fit, 142 quando reftringitur efficientis fignificatio ad illas caufas quæ funt effectibus tempore priores, vel quæ ab ipfis funt diverfæ, non tamen videtur in hac quæftione ita effe reftringenda; tum quia nugatoria quæftio effet: quis enim nefcit idem nec feipfo prius, nec a feipfo diverfum effe poffe? tum etiam quia lumen naturale non dictat ad rationem efficientis requiri 15 ut tempore prior fit fuo effectu; nam contrà, non proprie habet rationem caufæ, nifi quandiu producit effectum, nec proinde illo eft prior. Dictat autem profecto lumen naturæ nullam rem exiftere, de quâ non liceat petere cur exiftat, five in ejus caufam efficientem inquirere, aut, fi non habet, cur illâ non indigeat, poftulare; adeo ut, fi putarem nullam rem idem quodammodo effe poffe erga feipfam, quod eft caufa efficiens erga effe&tum, tantum abeft ut inde concluderem aliquam effe causam primam, quin e contrà | ejus 25

143

re

6 Après effe, non à la ligne (1oo et 2 édit.). 21 inquirere efficientem (1 édit.). · -24 Après effectum] [Notandum eft per hæc verba nil aliud intelligi quàm

a. Voir t. III, p. 335, 1. 11.

quòd alicuius rei effentia talis
effe poffit vt nullâ caufà efficiente
indigeat ad exiftendum] ajouté
(1o édit.).

20

ipfius, quæ vocaretur prima, caufam rurfus inquirerem, & ita & ita nunquam ad ullam omnium primam devenirem. Sed plane admitto aliquid effe poffe, in quo fit tanta & tam inexhaufta | potentia, ut nullius unquarn 5 ope eguerit ut exifteret, neque etiam nunc egeat ut confervetur, atque adeo fit quodammodo fuî causa; Deumque talem effe intelligo. Nam quemadmodum, etiamfi fuiffem ab æterno ac proinde nihil me prius extitisset, nihilominus, quia confidero temporis partes a se mutuo sejungi poffe, atque ita ex eo quòd jam sim non fequi me mox futurum, nifi aliqua caufa me quafi rurfus efficiat fingulis momentis, non dubitarem illam caufam, quæ me confervat, efficientem appellare: ita, etiamfi Deus nunquam non fuerit, quia tamen ille 15 ipfe eft qui fe revera confervat, videtur non nimis improprie dici poffe fui caufa. Ubi tamen eft notandum, non intelligi confervationem quæ fiat per pofitivum ullum caufæ efficientis influxum, fed tantùm quòd Dei effentia fit talis, ut non poffit non semper existerea.

10

20

Ex quibus facile respondebo ad distinctionem verbi 144 se, quam doctiffimus Theologus monuit effe explicandam. Etfi enim ii qui, non nifi ad propriam & ftrictam efficientis fignificationem attendentes, cogitant impoffibile effe, ut aliquid fit caufa efficiens fuî 25 ipfius, nullumque hic aliud caufæ genus efficienti anahîc logum locum habere animadvertunt, non foleant aliud